Achteruit lezen (2016) is de vertaling van het boek Reading backwards (2014). Schrijver is hoogleraar Nieuwe Testament aan Duke Divinity School in North Carolina, Richard B. Hays. Het boek reikt ons een belangrijke stap naar de toekomst aan.
Achteruit lezen is een openhartige zoektocht waarin Hays getuigt van zijn eigen geloof. Hays slaagt erin om nieuwe perspectieven te geven voor de christelijke theologie. Zijn boek is een belangrijke stap voorwaarts. Alleen denk ik dat hij zijn methode van achteruit lezen te ver doordrijft. Mijns inziens is het achteruit lezen slechts een onderdeel van de midrasj methode.
Achteruit lezen
Aan de hand van de Emmaüsgangers in Lukas 24 legt Hays uit wat hij bedoeld met ‘achteruit lezen’. Toen Jezus zich bij de twee vrienden voegde, bleken zij somber en teleurgesteld te zijn. Jezus was gestorven en Israël was niet verlost. Jezus wil hen tot inzicht brengen door de ‘recente schokkende gebeurtenissen’ uit te leggen. ‘En Hij begon bij Mozes en al de profeten en legde hun uit wat in al de Schriften over Hem geschreven was’ (Luk. 24:27).
De twee vrienden wisten wel alle feiten, maar konden die nog niet rijmen met de Schrift. Ze moesten achteruit lezen. De gebeurtenissen die ze hadden meegemaakt, openden een nieuwe dimensie van de Tenach. Die dimensie is alleen zichtbaar voor wie achteruit leest. Pas ná de opstanding werd dit mogelijk, omdat de opstanding het sluitstuk was van die gebeurtenissen. Hays (p.46):
“Het opnieuw lezen van het Oude Testament in het licht van het verhaal van Jezus’ dood en opstanding opent zowel de tekst als de lezer voor nieuwe, eerder ongedachte mogelijkheden.”
De sleutel om alles te verstaan?
Bij Hays is het achteruit lezen van de Apostolische Geschriften (Nieuwe Testament) de sleutel tot het verstaan van ál het voorgaande (p. 158, accent KB). Het brengt hem tot de conclusie dat door Jezus het herstel is gebracht vanuit de hemel. Dat gebeurde door een ‘verandering’ of ‘reorganisatie’ van de Joodse godsdienst, een ’transformatie van de Tora’ (p 150). Op dezelfde pagina zegt hij:
“Jezus brengt het einde van Israëls ballingschap teweeg (…) en schept een nieuwe gemeenschap van discipelen die van harte gehoorzaam zijn aan de ware bedoeling van de Thora, die nu onthuld is door het soevereine goddelijke gezag van Jezus’ onderwijs.”
Daar kan ik me niet in vinden, want het herstel werd uitgesteld. Israël raakte opnieuw in ballingschap. De transformatie van de Tora is niet gegeven met het Nieuwe Testament. Pas als Jezus terugkomt zullen deze dingen gebeuren.
Achteruit lezen als onderdeel van midrasj
Voor de apostelen was het achteruit lezen wel een onderdeel van hun manier van Bijbel lezen, maar zij hanteerden daarbij andere grenzen. Voor hen maakte het deel uit van de midrasj methode.
Drasj betekent letterlijk ‘zoeken’. Het Joodse volk deed (in Jezus tijd al) ontdekkingen door de bijbelse teksten onderling en met historische gebeurtenissen te vergelijken (noot 1). Wat zij daardoor ontdekten werd dan weer omschreven in een midrasj (resultaat van zoeken). Daarover kon dan weer gediscussieerd worden. Nieuwe midrasjiem konden soms oudere midrasjiem in het ongelijk stellen. Nieuwe gebeurtenissen kunnen immers nieuw licht op de zaak geven. Zo heeft het herstel van Israël in de eerste eeuw niet doorgezet zoals de apostelen hadden verwacht (zie bijv. Mark. 9:1). Dus moeten we opnieuw naar de gebeurtenissen kijken en achteruit lezen. Ten minste, voor wie de Bijbel wil begrijpen zoals de apostelen.
Een ander voorbeeld: De christelijke gemeenschap is niet ‘gehoorzaam aan de ware bedoeling van Tora’ gebleken. In de vierde eeuw heeft de kerk immers flinke delen uit de Tora verworpen (zoals Leviticus 11 en 23). Kán dat als de Geest van God bij hen was? Als Jezus bij hen was, zoals beloofd in Mattheüs 28:19? Gód heeft de Tora gegeven, een eerdere openbaring van dezélfde logos die in Jezus vlees is geworden (noot 2). Hoe kán Jezus dan in een gemeenschap zijn die delen van de Tora afschaft?
Deze en andere gebeurtenissen (zoals de nieuw gevormde staat Israël) vragen van ons om opnieuw achteruit te lezen. Om eerdere conclusies opnieuw aan het licht van Gods Woord te onderwerpen.
Een messiaanse richting
Het moge duidelijk zijn dat ik nogal kritisch ben over Hays’ gereorganiseerde godsdienst in het Nieuwe Testament en in de kerk. Toch is Hays oprecht verlangend om de vervangingsleer ver achter zich te laten. Dat blijkt uit een aantal dingen.
De hermeneutische strategie van de Evangelisten (vooruit en achteruit lezen in Israëls Bijbel) “maakt een omvattende toe-eigening mogelijk van Israëls heilige teksten … godsdienstige praktijken en feesten!” Daarmee zegt hij dat de vierde eeuwse kerk inderdáád een afslag mistte. Daarnaast dat de hedendaagse kerk die over ‘diefstal van Joodse boeken en rituelen’ spreekt (ook in Nederland), onzin verkondigt (p. 154, cursief KB).
Als we de Evangelisten willen begrijpen, “betekent dat in de eerste plaats dat we een diepe kennis van de oudtestamentische teksten ontwikkelen, waarbij we de teksten volledig in ons opnemen … uit ons hoofd en met ons hart.” We moeten opnieuw leren het Oude Testament te lezen, en dat kan alleen “in een gemeenschap die is ondergedompeld in de taal en de beelden van de Schrift” (p. 156). Hoe messiaans wil je het hebben?
Stap naar de toekomst
Wat een heerlijk boek is dit om te lezen. Achteruit lezen heeft mij geconfronteerd en gecorrigeerd. Ik werd erdoor geprikkeld om mijn mening te herzien en de eenheid van Tenach en Apostolische geschriften beter te leren begrijpen (noot 3).
Achteruit lezen is een belangrijke stap naar een nieuwe manier van omgaan met de Bijbel. De bereidheid om héél de Bijbel als onze erfenis in ons hart te sluiten, opent nieuwe deuren naar de toekomst van de kerk. Een kerk die alléén het Nieuwe Testament gebruikte om haar gelijk te halen, komt daarmee op haar knieën te liggen. Ze raakt verwonderd van wat God daarvóór al aan Israël heeft geopenbaard.Dat kan ik met heel mijn hart toejuichen. Achteruit lezen is een belangrijke stap naar een toekomst waarin Joden en christenen weer weten dat ze samen één volk van God zijn.
Noot 1: Aldus Daniël Patte in zijn dissertatie Early Jewish Hermeneutic in Palestine.
Noot 2: Aldus Daniël Boyarin in Border Lines | Daniel Boyarin. Dit boek is voor Hays een belangrijke richtlijn voor het begrijpen van het Evangelie van Johannes (p. 20). Hays geeft echter een andere visie dan Boyarin. De verbinding tussen Tora en logos is bij Hays een latere Joodse uitleg. Volgens Boyarin is die verbinding als gegeven aanwezig in de Joodse samenleving in de eerste eeuw en bij de apostelen. Vergelijk p. 134 met p. 102-103 in Border Lines.
Noot 3: Later zal een uitgebreide theologische behandeling volgen van dit boek op Academia.edu. Daarin zal ook een onderdeel gewijd zijn aan de goddelijke identiteit van Jezus waar Hays’ zo vol van is.
Wees de eerste die reageert op "Achteruit lezen is een onderdeel van midrasj"