Het Centrum voor Israël Studies (CIS) organiseerde woensdag haar tweejaarlijkse conferentie met een messiaanse spreker. Dit jaar met Richard Harvey, een messiaanse theoloog uit Engeland, uit een Duits-Joods geslacht. Harvey is bekend vanwege zijn boek Mapping Messianic Jewish Theology. Het thema van de conferentie was ‘Joodse feesten als uitdaging voor de kerk’.
Tijdens de conferentie stond de vraag centraal of de Bijbelse feesten ook door christenen gevierd mogen worden. Een precedent, nooit eerder werd deze vraag openlijk gesteld op een officieel kerkelijk evenement in Nederland. Misschien was het zelfs een wereldwijd precedent. De heersende angst voor extreme uitingen over dit onderwerp, bleek ongegrond. Harvey gaf aan het einde aan volkomen verrast te zijn door de respectvolle uitwisseling die er plaatsvond tussen vertegenwoordigers van de verschillende standpunten. Het gaat daarbij om kerkelijke christenen, messiaanse Joden en messiaanse christenen (christenen die de Bijbelse feesten vieren, sinds ± 1990). Laten we in dit verslag eens in de schoenen van alle drie de posities gaan staan om de argumenten te beluisteren.
De kerk overweegt de Joodse feesten
Vanuit de kerk waren aanwezig als spreker/workshopleider, natuurlijk gastheer Michael Mulder van het CIS, Kees de Vreugd van Christenen voor Israël, Pieter Siebesma van de CHE en VU-professor en islamdeskundige Bernard Reitsma. In de zaal waren volop predikanten en theologiestudenten aanwezig die erg geïnteresseerd waren in dit hekele thema. Verrassend was vooral de stellige uitspraak van professor Reitsma dat de Joodse feesten uit de Tora, vanaf de schepping úniverseel bedoeld zijn voor álle mensen. Dit unieke standpunt viel uit de toon, want de algemene boodschap was dat ‘natuurlijk niemand het vieren van de Joodse feesten verbieden kan’, maar dat het een vorm van diefstal is wanneer je de Bijbelse feesten viert zonder rasechte Joden, die ‘christenen voor behoren te gaan’.
Richard Harvey tijdens zijn presentatie.
De houding van de kerkelijke vertegenwoordiging is samen te vatten als: ja, we kunnen veel leren van de Joodse traditie, maar de optie om als christenen iets te gaan dóen wat binnen het Jodendom gebruikelijk is, moeten we niet willen. “Handelingen 15 is er toch ook nog?”, zoals één van de predikanten aangaf tijdens een workshop. Wel was er een voorzichtige openheid te bespeuren toen Harvey de basis-principes om aan vast te houden presenteerde voor messiaanse christenen (zie § hieronder). Daarmee brak hij een lans voor hen, door het vieren van de Joodse feesten in christelijke context denkbaar te maken.
Messiaanse Joden manen tot volledige doordenking
Van de messiaanse Joden spraken (naast Richard Harvey) Joop Akker van de vereniging Hadderech en Asaf Pelled, zendeling onder het Joodse volk voor de Reformatorische Baptistengemeente Heuvelrug. In het publiek heb ik verder niemand herkend uit deze hoek. “Messiaanse Joden hebben een stem”, vertelde Richard Harvey. Dat was gebleken tijdens een dialoog met rooms-katholieke bisschoppen. We hebben niet zomaar een stem, vervolgde Harvey, maar een profetische stem, net als Johannes de doper. Op de conferentie was dat te merken, zowel kerk als messiaanse christenen werden door hen uitgedaagd.
Pelled reageerde in zijn workshop op Jakob Keegstra, voorzitter van de Nederlandse afdeling van de Internationale Christelijke Ambassade Jeruzalem (ICEJ). Keegstra was als enige spreker van de dag voor het vieren van de bijbelse feesten door christenen (zie § hieronder). Pelled reageerde hierop vanuit zijn Joodse wortels met grote voorzichtigheid. Of we de feesten mogen of moeten vieren, is de verkeerde vraag, beargumenteerde hij. Het vieren van de feesten is ‘in’, het lijkt een hype die weer zal overwaaien. Daardoor zijn de vieringen vaak helemaal los van het Joodse volk, alsof er een muur tussenstaat. Daardoor lijkt er ook geen besef te zijn van waar christenen mee bezig zijn, als ze de Joodse feesten vieren. Voor wie het toch wil doen, gaf Pelled huiswerk mee: Is het nuttig? Is het tot eer van God (wat is je motivatie)? Wat is je model? Wat heeft Israël eraan?
Pelleds huiswerk was in lijn met Harvey, die een aantal principes gaf voor de christelijke toewijding aan de feesten uit de Tora. Zijn principes waren enerzijds structureel, anderzijds dogmatisch. De structuur voor de christelijke waarneming van de Tora dient authentiek te zijn (integer naar jezelf en je traditie), een samenhangend geheel te vormen, aan te sluiten op de hedendaagse samenleving en aanvaard te worden in de hele geloofsgemeenschap. Dogmatisch gezien dient het in lijn te blijven met de uitgangspunten: alleen geloof, alleen de schrift, alleen Christus, alleen genade en alleen tot eer van God.
Harvey onderstreepte dat het goed is om als christenen te leren van de Joodse tradities in de praktijk. Als voorbeeld noemde hij de vreugde, ‘You should reclaim joy in the church’ (bepleit een terugkeer van de vreugde). Vooral in protestantse context zag hij daarvoor de noodzaak, waar dit en andere culturele elementen (zoals die er in orthodoxe en anglicaanse kerken volop aanwezig zijn) ontbreken. Een beginpunt zou wat Joop Akker betreft de christelijke feesten kunnen zijn. “Want net als loofhuttenfeest, zijn kerst en goede vrijdag óók Joodse feesten. Jezus is immers de Joodse Koning.”
De kerkelijke gedachte dat het vieren van de Joodse feesten ‘diefstal’ is, weersprak Harvey. Het vieren van de feesten is géén stelen, maar misschien toch wel ‘dishonest’, oneerlijk naar jezelf. Want christenen behóren niet tot het Joodse volk, jullie zijn Nederlanders ‘met koffie en stroopwafels’ zo benadrukte Harvey meer dan eens in gebrekkig Nederlands. Weet je wel dat er 613 geboden zijn? Ga die eerst maar eens langs en vink eens aan welke je wel wilt houden en welke niet. Want als je niet serieus nadenkt over de héle Tora ben je oneerlijk. “To bé who you are, is hard work!” Zo maande hij telkens opnieuw tot voorzichtigheid, maar wilde ook niemand kwetsen.
Zijn messiaanse christenen ook welkom?
Messiaanse Joden hebben inderdaad een stem, voor messiaanse christenen ligt dat toch anders. De enige die de messiaanse christenen vertegenwoordigde, was de reeds genoemde Jakob Keegstra, een veelgevraagd spreker in messiaanse gemeenten. “Er zijn 100 messiaanse gemeenten en huisgroepen in Nederland”, vertelde hij vol enthousiasme. Volgens Keegstra is het een teken van Gods Geest die nieuwe dingen openbaart, dat christenen de Bijbelse feesten weer gaan vieren. Wel is hier openbaring voor nodig. “Het is één ding dat we worden overtuigd van Jezus als onze Redder, het is een twééde openbaring dat Jezus ook de Joodse Messias is.”
Zijn enthousiasme werd niet echt gedeeld. Tijdens de plenaire bespreking aan het einde kwam vooral naar voren dat messiaanse christenen de christelijke gemeenschap uit het oog verliezen. Een predikant illustreerde dat. Hij vertelde van iemand die zijn gemeente verlaten had omdat hij er geen ruimte had om de Bijbelse feesten te vieren. Hij nam dat deze persoon kwalijk, want in zijn ogen moest hij “geen eisen stellen, maar de gemeente de ruimte laten om in haar geheel te groeien.”
Helaas was de stem van de messiaanse christenen zélf onvoldoende vertegenwoordigd, waardoor hun stem ook niet echt klinken kon. Er was slechts een handjevol van hen aanwezig. Tijdens het napraten bleek dat zij niet erg gecharmeerd waren van de kerkelijke visie. Het argument van ‘de gemeente als geheel’ bijvoorbeeld, werd door hen als drogreden gezien. De optie om de Joodse feesten te gaan vieren zorgt namelijk voor zoveel weerstand, dat messiaanse christenen vaak ook écht geen mogelijkheid zien om te blijven in hun kerk of gemeente van herkomst. Maar een kans om dit aan te dragen op de conferentie was er niet. Wel droeg één van hen aan dat “in de kerkgeschiedenis zo veel fouten zijn gemaakt, dat het toch logisch zou zijn om daarover te praten, waarbij de optie van herstel toch op zijn minst open moet zijn.” Een mooie aanzet om mee af te sluiten, aldus gastheer Mulder.
Blijdschap bij de vertrekkende deelnemers
De positieve dialogen tijdens de conferentie hadden Harvey blij verrast, zo bleek. “I hear a Jewish sence of people here that are not Jewish.” Aan de ene kant dien je als christen zó in het leven staan, dat Joden zich helemaal thuis voelen in jouw christelijke gemeenschap, vervolgde hij. Aan de andere kant: “celebrate diversity” (vier de verscheidenheid). Blijf eerlijk in je eigenheid als Nederlander.
Eén ding was iedereen het over eens. Als een rode draad kwam het naar voren. Door Paulus werden we er al toe opgeroepen: om als christenen mét het Joodse volk vreugde te bedrijven (Rom. 15:10). Daar opende Michael Mulder de dag mee. Gedurende de dag bleek dat er inderdaad gewerkt kan worden aan vrolijkheid in de kerk. We sloten af met een aantal vrolijke Joodse liederen uit de liedbundel van Hadderech. Voor de Hora-dans was het publiek niet meer te porren, maar daar de leende de zaal zich dan ook niet voor.
Kees Bloed is messiaans theoloog en schrijver voor MessiaNieuws.
Geef een reactie