Archeologie: Tel Gezer, cadeautje voor Salomo

Vandaag gaan we een kijkje nemen bij Tel Gezer, die er van een afstand uitziet als een niet-interessante verlaten heuvel in centraal Israël, waar je zelden toeristen ziet. Toch is er genoeg te zien op het gebied van Bijbelse archeologie.

Gezer was in de Kanaänitische tijd een belangrijke versterkte stad-staat met een eigen koning. Hij dankte zijn belang aan de ligging aan een knooppunt van belang­rijke handels­routes. Voor die tijd had de stad een goede infra­struc­tuur, waaronder een knap systeem voor het opvangen en bewaren van water.
De naam van de stad wordt vermeld in de Amarna-brieven, de correspondentie van de Farao’s van Egypte met de koningen van de aangrenzende landen die hem trouw zweren. Ze dateren uit de 15de en 14de eeuw voor Christus, de tijd van Jakob en het verblijf van de Israëlieten in Egypte.

Huwelijkscadeau voor koning Salomo
Gezer wordt voor het eerst in de Bijbel genoemd in Jozua 10:33, ‘Toen trok Horam, de koning van Gezer, op om Lachis te helpen, maar Jozua sloeg hem en zijn volk, totdat hij hem niemand had overgelaten’. Volgens Jozua 21:21 is Gezer een aan de Levieten toebedeelde stad in het stamgebied van Efraïm. Maar helaas, ‘ook Efraïm heeft de Kanaänieten, die in Gezer woonden, niet verdreven, zodat de Kanaänieten in hun midden bleven wonen te Gezer’. Zo bleef Gezer nog een aantal eeuwen een Kanaänitische stad.
Pas in het begin van de tiende eeuw v. Chr. kwam de stad in Israëlische handen, toen Farao, de koning van Egypte, was opgetrokken tegen de Filistijnse steden en daarbij ook Gezer had ingenomen, met vuur verbrand en de Kanaänieten die in de stad woonden, had gedood. Hij gaf de stad als huwelijks geschenk aan koning Salomo die mer zijn dochter trouwde. Salomo heeft toen Gezer herbouwd. (1 Koningen 9:16-17a)
Enkele honderden jaren later, tijdens de Assyrische invasie van Tiglath-Pileser, werd Gezer veroverd en verwoest.

Chanoekah
Tijdens oorlogen van de Joodse Makkabeeën tegen de Griekse overheersing van koning Antiochus IV Epiphanes (rond 167-142 v. Chr.) werd Gezer herbouwd als fort en door de Grieken gebruikt als een van hun belangrijkste militaire hoofdkwartieren. De Makkabeeën veroverden Gezer en wonnen uiteindelijk de 25-jarige oorlog, waardoor de Joodse onafhankelijkheid in Israël opnieuw werd uitgeroepen en de tempel in Jeruzalem werd gereinigd en weer in gebruik genomen. Volgens een mondelinge traditie bleven de lampen van de menorah in de tempel acht dagen branden op een hoeveelheid olie die voor slechts ëën dag toereikend was. Dit laatste wordt eind december gevierd tijdens het Chanoekah-feest, waarbij op de achtarmige Chanoekia-kandelaar acht kaarsen of lampen worden ontstoken, elke dag een meer totdat ze alle acht branden. De geschiedenis van de Makkabeese opstand is beschreven in de apocriefe boeken van de Makkabeeën, en door de Joods-Romeinse geschiedschrijver Flavius Josephus.
Na de Romeinse verovering werd Gezer een kleine, onbeduidende landbouwstad, die uiteindelijk werd verlaten.
Nabij de tel bevindt zich de kibboets Gezer, die in 1945 werd gesticht op aangekocht land. Je vindt er een van de weinige baseballvelden in Israël.

Opgravingen
De archeologische site Tel Gezer ligt halverwege Jeruzalem en Tel Aviv en is nu een nationaal park met een schilder­achtige wandelroute, waar een aantal borden de oude ruïnes aanwijzen.
Het was niet moeilijk de tel te identificeren als Gezer: rond de stad lagen dertien grensstenen, daterd uit het eind van de Tweede Tempel periode; op elf daarvan stond de Hebreeuwse tekst ‘Grens van Gezer’.
Sinds begin 1900 vonden er verschillende grote archeologische opgravingen plaats, die belangrijke vondsten opleverden, zoals een stadspoort met zes kamers, en houten deuren, zoals in meer Israëlitische steden werd aangetroffen. Twee torens naast de poort beschermden de houten deuren.
Rond de tel werden de restanten van een verdedigings­muur gevonden, en een aarden helling, die een hoogte van 5 meter bereikte. Een interessante vondst was de Landbouwkalender, zie hiervoor 3 januari.

Bronnen: UWI, Chabad, Wikipedia, wat ook de bron is van de foto van de ruïne van een toren in Tel Gezer. Zie ook Video van Gospel and Spade