Joods Antwerpen beschreven

Deze recensie is oorspronkelijk geschreven voor Uitdaging.nl.

Veel mensen weten dat er een grote gemeenschap (orthodoxe) Joden in Antwerpen woont. Maar wat is hun geschiedenis? Ludo Abicht heeft dat beschreven in zijn boek ‘De Joden van Antwerpen’. Hoe heeft hij dat gedaan?

Waar komen de Joden van Antwerpen vandaan? Waarom wonen ze vooral bij het Centraal station? Hoe beleven ze hun religie? Wat zijn de verschillende stromingen en kenmerken? Wie zijn de Antwerpens Joden? Hoe lijkt hun toekomst eruit te zien?

Boekanalyse
Abicht (1936) is filosoof en publicist, die al diverse boeken heeft geschreven over onderwerpen als het Israëlisch-Palestijnse conflict, de Joodse cultuur, actief pluralisme, filosofie, ethiek en integratie en nationalisme. Het gerecenseerde boek zou een portret geven van een gemeenschap dat vervlochten is met Antwerpen en Vlaanderen. Het zou inzicht geven in hun cultuur, wereldvisie en gebruiken. Daarmee is het ook een korte inleiding Jodendom. Abichts doel is dat zijn boek bijdraagt aan meer vertrouwdheid met de Joodse wereld, zodat solidariteit ontstaat. Hij verbaast zich erover dat er in de Vlaamse literatuur nauwelijks aandacht is voor het Jodendom. Pijnlijk vindt hij dat er in België ten aanzien van de Tweede Wereldoorlog wel aandacht is voor oud-strijders (goed of fout), maar bijna niet voor de Jodenvervolging. Hij bespreekt de weinige Belgische literatuur over Jodendom.

Abicht beschrijft het Antwerpse Jodendom, na een Inleiding, in zeven hoofdstukken, waarbij hij de meeste aandacht besteedt aan het verschil tussen orthodoxen en Chassidim (Haredim) en hun gebruiken. Daarnaast beschrijft hij de huidige gemeenschap. Het boek sluit af met een lijst van Hebreeuwse & Jiddische termen en een geannoteerde literatuurlijst.

Chassidim en moderne orthodoxie
Hoewel de chassidische (Haredim) gemeenschap in Antwerpen minder dan een derde van alle Joden in die stad vertegenwoordigen, representeren ze wel de kern van het Jodendom. De meeste Joden zijn immers seculier. Abicht beschrijft de specifiek Chassidische gebruiken volgens de Joodse godsdienstige kalender, zoals Pésach en Poerim, en geloofsleven, zoals het overlijden en begraven. Ook gaat hij in op de redelijk nieuwe stroming (19de eeuw) van moderne orthodoxie.

Evaluatie
Dit is een interessante en opmerkelijk accurate beschrijving van de Joodse gemeenschap in Antwerpen. In dit boek wordt echter wel de nadruk gelegd op sociologische zaken, zoals assimilatie, integratie, segregatie, nationalisme en antisemitisme. Zijn beschrijving van de geschiedkundige en demografische aspecten van de Joden in Antwerpen is echter minder helder, zo stelt Abicht eerst dat de Chassidim zo’n 30% van de Antwerpse Joden vertegenwoordigen en later dat ze meer dan de helft ervan uitmaken. Ook is niet duidelijk wanneer deze gemeenschap in Antwerpen ontstond. Hij is verder niet duidelijk of de Chassidim nu wel of niet tot de orthodoxie behoren, terwijl het toch evident is dat ze er niet toe behoren. Ze zijn te mystiek en afwijkend. Ze worden daarom ultraorthodox genoemd. Jammer is dat dit boek geen zoekregister heeft. Dit boek is een zeker aanrader voor de geïnteresseerden.


Abicht, L., De Joden van Antwerpen. 2019, Ludo Abicht & Uitgevrij Vrijdag, Antwerpen, 2de volledige herziene & geactualiseerde druk, 151 pagina’s, € 19,95, ISBN: 9789460017018.