Archeologie: De oude boekrollen uit Qumran

Qumran, waarover u vorige week kon lezen, is bekend geworden door de Dode Zeerollen, die in de omliggende grotten werden aangetroffen. Was het toeval dat de vondsten samenvielen met de oprichting van de Staat Israël?

Of was het een glimlach van God, die Zijn volk niet alleen met hun oude land, maar ook met hun oude geschriften wilde verenigen?

Het verhaal is overbekend: in 1946 gooide een Bedouin herder, Muhammed edh-Dhib, steentjes in een grot in de bergwand, hoorde iets breken en ging kijken wat er dan wel gebroken was. Dat bleek een stenen kruik te zijn, waarin de resten van perka­men­ten rollen waren opge­bor­gen. Samen met twee vrienden vonden zij zeven rollen, en wisten niet goed wat er mee te doen. Ze verkochten tenslotte de rollen voor een schijntje aan antiquairs.

Op 29 november 1947 stemde de Algemene Verga­de­ring van de VN in met de verde­ling van Palestina ten behoeve van de oprichting van een Joodse Staat. Diezelfde dag had archeologie-professor Elazar Suzenik van de Hebreeuwse Universiteit in Bethlehem (ondanks de wat vijandige stemming in die stad) van een antiquair enkele perkamenten boekrollen gekocht die door de herders waren gevonden. Hij was verrast, dat een van de perkamenten een deel van het Bijbelboek Jesaja bleek te bevatten, een tekst van 2700 jaar oud. Jesaja voorzag in zijn profetieën de vernietiging, verspreiding en terugkeer van het Joodse volk. In het laatste hoofdstuk verwonderde Jesaja zich over het idee, dat een natie ‘op een dag geboren wordt’, precies wat op die dag gebeurde.

De zeven gevonden boekrollen trokken de aandacht van John C. Trever van de American Schools of Oriental Research (ASOR), die de teksten vergeleek met de Nash Papyrus, toen het oudste bekende Bijbelse manuscript, en hij zag overeenkomsten tussen beide teksten.
De Israëlische Onafhankelijkheidsoorlog maakte onderzoek bij Qumran onmogelijk, dit kwam op bezet Jordaans gebied, de Westbank, te liggen. Het was ook niet bekend, waar de originele grot was waar de tekstfragmenten waren gevonden. Pas in januari 1949 gaf Jordanië toestemming voor een zoektocht, en werd ‘Grot 1’ teruggevonden door de Belgische VN-waar­nemer kapitein Phillipe Lippens en kapitein Akkash el-Zebn van het Arabische Legioen. In Grot 1 werd nog meer gevonden: linnen kleding, potten en nog meer frag­men­ten van boek­rollen: de regels voor de gemeen­schap, de ‘oorlogs­rol’ Strijd van de Zonen van het Licht tegen de Zonen van de Duister­nis, liederen en een commen­taar op Habakuk

In 1952 werden nog vijf grotten gevonden. Daarin werden honderden fragmenten van manuscripten gevonden, waaronder gedeelten van het boek Jubileeën en Wijsheid van Sirach (een bekend apocrief boek) en de Koperen Rol.
Grot 4 was een schatkamer, mogelijk de bibliotheek van de Essenen. Er werden ongeveer 400 manuscripten gevonden, gewoonlijk in slechte conditie. De meeste waren sektarische geschriften, en ongeveer honderd bevatten Bijbelse teksten, van alle boeken van de Tenach behalve Esther en Nehemia.

In de jaren daarna werden nog meer grotten ontdekt en doorzocht. Buiten Qumran werden ook grotten met boekrollen aangetroffen. In Wadi Al-Murabbaʿat, 18 km ten zuiden van Qumran, lieten vluchtelingen van de Bar Kochba-opstand (132-135) brieven van bar Kochba, documenten in het Hebreeuws, Aramees en Grieks, en een goed bewaarde rol van de twaalf Kleine Profeten achter. Een vergelijkbare grot werd in 1952 ten zuiden van En Gedi ontdekt.

Het gebied rond de Dode Zee zou volgens het VN-verdelingsplan Palestijns gebied worden, maar werd door Jordanië veroverd. Daardoor kwamen nieuwe vondsten terecht in het Palestijns Archeologisch Museum in Oost-Jerusalem. In de Zesdaagse Oorlog in 1967 veroverde Israël ook Oost-Jerusalem, en daarmee het Palestijns Archeologisch Museum, dat tegenwoordig Rockefeller Museum heet. Hiermee zijn bijna alle rollen in Israëlische handen. In een vleugel van het Israël Museum wordt een deel van de rollen tentoongesteld. Daarmee is men voorzichtig, omdat ze door licht te veel zouden beschadigen. Van de 7 meter lange Jesajarol is alleen een reproductie te zien.

‘De Nederlandse Grot’
Als laatste werd in 1956 Grot 11 ontdekt. Om het onderzoek naar de rollen vaart te geven, bood het Palestijnse Archeologisch Museum aan buitenlandse instantie publicatierechten aan in ruil voor financiële steun. De Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen ging hierop in en kreeg het recht om alle vondsten uit deze grot te onderzoeken en te publiceren. Hiervoor werd bij de Rijksuniversiteit Groningen het Qumran Instituut opgericht, dat al ruim 50 jaar onderzoek doet naar de Dode Zeerollen. De directeur van dit instituut heeft meegewerkt aan de spectaculaire tentoonstelling van Dode Zeerollen in het Drents Museum in 2013/2014.

Grot 11 kreeg bij de onderzoekers de bijnaam ‘The Dutch Cave’. In deze grot werd o.a. de Tempelrol gevonden, een lange rol die veel beschrijft van de bouw van een ideale Tempel in Jeruzalem. Ook werden in Grot 11 een geschrift over de Bijbelse persoon Melchizedek, een fragment van Leviticus en een Aramees manuscript van het boek Henoch aangetroffen.

Bronnen: Wikipedia, Israel Today Magazine okt/nov 2023, Encyclopedia Britannica, RefDag 3 juli 2013.
Zie ook: Dead Sea Scrolls, Israel Museum Jerusalem, RUG.