Baghdadi is dood, maar Islamitische Staat leeft voort

De leider van de Islamitische Staat, Abu Bakr al-Baghdadi, is dood, vijf jaar nadat hij in de Al Noeri Grand Moskee in de Noord-Iraakse stad Mosoel de oprichting van een kalifaat in Irak en Syrië aankondigde. IS is slechts gehavend, zijn ideologie doordringt nog veel van het Midden-Oosten.

Baghdadi, die een premie van 25 miljoen dollar op zijn hoofd had, stierf op 26 oktober aan zelf toegebrachte wonden toen Amerikaanse commando’s hem in het nauw brachten in een tunnel in zijn compound in het noordwesten van Syrië. Zonder uitweg en militaire honden achter hem aan, beging hij zelfmoord door zijn bomgordel tot ontploffing te brengen.

‘Hij stierf niet als een held, hij stierf als een lafaard, huilend, jammerend en schreeuwend,’ zei de Amerikaanse president Donald Trump triomfantelijk toen hij het nieuws van zijn vroegtijdige dood aankondigde.

Minder dan een dag na de ondergang van Baghdadi, de Bij een andere actie schoten Amerikaanse troepen dichtbij de Syrische stad Aleppo Abu Hassan al-Muhajir dood. Hij was de belangrijkste woordvoerder van de Islamitische Staat en de mogelijke opvolger van Baghdadi.

Abu Bakr al-Baghdadi riep in 2014 het Kalifaat uit.

Baghdadi was de derde grote jihadistische figuur na Abu Musab al-Zarqawi en Osama bin Laden, die in de afgelopen 13 jaar door geweld aan hun einde kwamen.

Zarqawi, die het bevel voerde over de Al-Qaida tak in Irak, werd in 2006 ten noorden van Bagdad gedood door een Amerikaanse luchtaanval, op het hoogtepunt van de soennitische opstand tegen de Amerikaanse bezettingsmacht. Bin Laden, het hoofd van Al Qaida, de soennitische terreurorganisatie die op 11 september 2001 het World Trade Center verwoestte, werd in 2011 door Amerikaanse soldaten gedood in een afgelegen uithoek van Pakistan.

Het is niet duidelijk wie Bagdadi zal vervangen, maar twee maanden geleden koos hij naar verluidt Abdullah Qardash als zijn opvolger. Qardash was een officier in het Iraakse leger in de tijd van Saddam Hoessein, en net als Baghdadi sloot hij zich aan bij de soennitische opstand, die kort na de Amerikaanse invasie in 2003 in Irak uitbrak.

Toen Qardash werd voorbereid op het leiderschap, hadden enkele van zijn collega’s, die algemeen als mogelijke opvolgers van Baghdadi werden beschouwd, het stof al gebeten. Onder hen waren Abu Mohammed al-Adnani, die in 2016 door een Russische luchtaanval werd geëlimineerd, en Fadhil Ahmad al-Hayali, die een jaar eerder door Amerikaanse speciale eenheden werd uitgeschakeld. De islamitische staat wankelde al toen Baghdadi zich het leven benam.

Toen de VS afgelopen december bekend maakte dat het zijn militaire contingent uit Syrië zoud terugtrekken, beweerde Trump dat de Islamitische Staat militair was verslagen na een intensieve campagne die vijf jaar had geduurd en die voornamelijk door Syrische Koerden, de Verenigde Staten en Rusland werd gevoerd. De beoordeling Trump was slechts gedeeltelijk juist.

Islamitische Staat, waarvan het kalifaat even groot was als Groot-Brittannië, bereikte zijn hoogtepunt in 2014 en 2015, toen meer dan 12 miljoen mensen onder zijn directe heerschappij leefden. Met een leger van zo’n 30.000 soldaten, van wie sommigen buitenlandse vrijwilligers waren, vestigde Islamitische Staat zijn gezag in tal van steden en dorpen, van Fallujah in Irak tot Raqqqa in Syrië, waarbij absoluut geen enkel verschil van mening over de sobere vorm van de islam werd getolereerd en dissidenten hard werden gestraft.

Met een krigskas van zo’n 400 miljoen dollar, die werd gestolen van banken, olieraffinaderijen, gemeenten en instellingen, maar ookafgeperst van personen, had Islamitische Staat de financiële middelen om zijn agressie te ondersteunen. Door gebruik te maken van moderne technologie, promootte het zichzelf en rekruteerde het vrijwilligers op sociale media.

Jezidi’s in Irak

Tijdens zijn hoogtijdagen vervolgde Islamitische Staat minderheden, in het bijzonder christenen en Jezidi’s, of viel hen lastig. Islamitische Staat plunderde ook antiquiteiten en onthoofde, verbrandde, stenigde en verdronk de gijzelaars in een reeks gruwelijke executies.

Onder leiding van Bagdadi richtte Islamitische Staat wereldwijd filialen op, met name in Nigeria, Afghanistan, Libië en het Sinaï-schiereiland in Egypte (inclusief aanvallen bij de grens met Israël). En aanhangers van Islamitische Staat hebben talrijke terreurdaden gepleegd in het buitenland, van Parijs tot Sri Lanka, waarbij honderden burgers werden vermoord bij zelfmoordaanslagen.

Verpletterende klappen
De doodsklok van Islamitische Staat klonk in de zomer van 2014, toen de Verenigde Staten en hun bondgenoten uit het Midden-Oosten en het Westen een gecoördineerde luchtcampagne tegen hun infrastructuur in Syrië lanceerden. Syrië was toen in het derde jaar van een burgeroorlog, die nog steeds voortduurt.

Steeds vaker kreeg Islamitische Staat te maken met verpletterende klappen, toen het Iraakse leger en de sjiitische milities, geholpen door Iran, plaatsen als Tikrit en Mosul heroverden, en de Koerden, gesteund door de Amerikaanse luchtmacht, Raqqqa opnieuw veroverden. Afgelopen april verloor de islamitische staat Baghouz, zijn laatste bastion in Syrië.

Vanwege deze zware nederlagen publiceerde Baghdadi op 29 april een 18 minuten durende video, in een poging om zijn volgelingen te verzamelen. Hij zat met gekruiste benen op de grond op een ongeïdentificeerde locatie, en gaf toe dat de overwinning zelfs niet aan de horizon lag. ‘Onze strijd vandaag is een strijd van uitputting’, zei hij. ‘Eerlijk gezegd, de strijd van de Islam en haar volk met de kruisvaarder en zijn volk is een lange strijd’.

Tegen die tijd was Baghdadi op de vlucht, communicerend via koeriers. Men veronderstelde dat hij was ondergedoken in de woestijn rond de grens van Syrië met Irak. De door de Koerden geleide Syrische Democratische Strijdkrachten informeerden de Verenigde Staten over zijn locatie, nadat Irak informatie had verkregen van de vrouw van een leider van Islamitische Staat.

De Amerikaanse commando’s begonnen hun inval vanaf een basis in de Iraakse stad Erbil. Amerikaanse helikopters ondervonden zware beschietingen na de landing bij de schuilplaats van van Baghdadi in de provincie Idlib, dat de Syrische regering nog niet heeft heroverd.

De vlag van Islamitische Staat.

In tegenstelling tot wat Trump beweert, is Islamitische Staat niet helemaal verdwenen als strijdmacht. Na de hergroepering sinds de reeks nederlagen, voert het nu guerrilla-aanvallen, moorden en ontvoeringen uit in Syrië en Irak, gebruik makend van een voorraad van ongeveer 18.000 strijders in slapende cellen en een onbekend aantal sympathisanten.

De dood van Baghdadi is zeker een ernstige klap voor Islamitische Staat, maar het is een flexibele en veerkrachtige organisatie en haar operationele kracht is niet afhankelijk van één enkele charismatische leider.

Islamitische Staat is zwaar gehavend, maar zijn ideologie leeft voort. Haar aanwezigheid zal niet alleen in de regio voelbaar zijn, maar ook in landen ver weg van het Midden-Oosten.

Dit artikel verscheen voor het eerst op de website www.sheldonkirshner.com.