Bespreking van vroeg-Joodse literatuur

Vroeg-Joodse literatuur betreft meer dan Bijbelboeken, maar ook geschriften die vaak nauw betrokken zijn op de Bijbel zonder dat keurmerk te hebben ontvangen. Daniël de Waele bespreekt veel van die literatuur in het boek ‘Vergeten rijkdom’. Hoe doet hij dat?

Boekanalyse
De Waele is HBO-docent Protestantse godsdienst en Nieuwe Testament in Brussel. Hij schreef al eerdere boeken.

Na een voorwoord en een inleiding is de vroeg-Joodse literatuur beschreven in acht hoofdstukken, waarvan de langste hoofdstukken gaan over Joodse geschiedenis (H1) en pseudepigrafen (H5). De tekst is voorzien van voetnoten, zwart-wit afbeeldingen, landkaarten en schema’s.

Het boek sluit af met een nawoord, een literatuurlijst, een verklarende woordenlijst en een personenregister. Er is gebruik gemaakt van de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV).

Literatuur vroege Jodendom
Naast de Tenach (het Oude Testament) behandelt De Waele vooral de literatuur die naast of als gevolg van de Bijbel is ontstaan in de periode 6de eeuw voor en na CE. Deze buiten-Bijbelse literatuur gaat in op vragen die in verband staan met de Bijbel, maar daarin onbeantwoord blijven.

Het is literatuur, deels ontstaan in de verstrooiing, van verschillende inhoud, zoals wijsheid, filosofie, martelaarsverhalen, apocalyptische visioenen, mystiek, strenge wetsregels, Joodse geschiedenis en rabbijnse Bijbel- en geschiedenisinterpretatie.

Dit boek is bedoeld voor de geïnteresseerde leek of iemand die theologie wil gaan studeren; een handzame inleiding. Voorkennis is niet vereist. Het toont de grote diversiteit aan Joodse literatuur die aantoonbaar ook als basis is gebruikt voor het Nieuwe Testament (NT).

Evaluatie
Dit is een heel interessant boek over de veelzijdige vroeg-Joodse literatuur in verband met de Bijbel en hun cultuur en geschiedenis. Wat opvalt is het Vlaamse woordgebruik, wat voor Nederlandse lezers soms afwijkend en/of vreemd kan overkomen. Maar echt problematisch is het niet.

De Waele volgt de moderne Bijbels theologische opvatting dat belangrijke Tenachboeken zouden zijn ontstaan tijdens de eerste ballingschap. Volgens hem werd het Jodendom toen sterk beïnvloed door Zoroastrisme, wat vooral zou blijken uit de niet-Bijbelse geschriften. Die laatste bewering is twijfelachtig. Wat betreft datering van Tenachboeken zijn er simpelweg te veel bewijzen dat die zijn geschreven door de personen waarnaar ze zijn vernoemd.

De Waele houdt er ook aan vast dat er door het late vaststellen van de Tenachboeken er veel bij zou zijn verzonnen, omdat de auteurs zouden zijn vergeten hoe het eertijds was gegaan. Tevens zouden ze de Tenachboeken polemisch hebben opgesteld naar de heidense Babylonische cultuur.

Ten aanzien van de eerste ballingschap komt De Waele met de merkwaardige stelling dat slechts 5-10% van de bovenlaag van de Isra‘Eliem zouden zijn gedeporteerd naar Mesopotamië. Uit de Bijbel komt naar voren dat maar een kleine groep (’am ha‘aréts) achterbleef in het beloofde Land en dat het grotendeels ontvolkt werd achtergelaten.

Het NT zou meteen in het Grieks zijn geschreven, terwijl toch steeds zekerder wordt dat sommigen NT-boeken een Hebreeuwse origineel hebben gekend (bijvoorbeeld Mattheüs).

Dit boek wordt aangeraden.


Waele, D. de, Vergeten rijkdom. Joodse wereldliteratuur uit de klassieke oudheid. 2022, KokBoekencentrum, Utrecht, 352 pagina’s, € 26,99, ISBN: 9789043538428.