Betekenis ruïnestad Palmyra

Van veel plaatsen uit de klassieke oudheid genoemd in de Bijbel zijn tegenwoordig alleen nog ruïnes over. Een ervan is de plaats Palmyra die in de Bijbel Tadmor wordt genoemd. Theo de Feyter schreef een boek over het fenomeen ruïnestad met Palmyra als voorbeeld. Hoe deed hij dat?

Boekanalyse
De Feyter is Syrië-kenner, archeoloog en kunstenaar (tekenaar). Hij nam deel aan archeologische opgravingen in Syrië en is er reisleider. Hij werkt voor diverse media, zoals het NRC.

Na een chronologie van Palmyra en een inleiding behandelt De Feyter het onderwerp in zeven hoofdstukken. De meeste aandacht gaat uit naar de herontdekking van de plaats in de 17de eeuw (H3) en de restauratie ervan (H7). Bij de tekst zijn kleurenfoto’s, maar vooral ook zijn eigen kleurentekeningen gevoegd.

Eindnoten geven hoofdzakelijk bronverwijzingen, maar soms ook diepte-informatie. Het boek wordt afgesloten met een dankwoord. Er is een literatuurlijst, een illustratieverantwoording en een zoekregister opgenomen.

Ruïnestad
Dit boek beschrijft hoe Palmyra werd herontdekt door Nederlanders en anderen en hoe daarna het toerisme op gang kwam. Toen de stad uiteindelijk op een internationale erfgoedlijst kwam te staan begon het echt een trekpleister te worden. In die functie werd het een van de belangrijkste inkomstenbronnen van de Syrische staat en kreeg het ook een politieke en identiteitsbepalende functie.

Archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat de stad niet volgens een logisch patroon was opgebouwd, maar dat er steeds uitbreidingen werden gedaan ingegeven door de tijdsomstandigheden (ongestructureerd). Zo is er een Hellenistische (Griekse) wijk, Romeinse bouwwerken (stadmuur en castra), Byzantijnse wijk en een Omajjaden (Islamitische) wijk.

Markant zijn de torens op de begraafplaats; bovengrondse (familie)graven met gemummificeerde lichamen die in nissen werden gelegd. Dit is uniek voor de plaats, maar het gebruik werd ook overgenomen door andere steden in Mesopotamië.

Net zoals de graftorens wordt Palmyra gekenmerkt door de eigen syncretische bouwstijl; bepaalde mengvorm van andere (vooral Grieks/Romeinse) cultuurstijlen. De stad blijkt ook lange tijd (vanaf c.3de eeuw BCE) tweetalig geweest te zijn. Er werd Palmyreens Aramees en Grieks gesproken.

Verwoestingen
Het hoofdthema van dit boek zijn de (archeologische) resten van de stad, maar vooral ook de verwoestingen die er recent zijn voltrokken. De stad was al eerder in de 3de eeuw door de Romeinen verwoest, maar werd daarna deels heropgebouwd.

De aandacht gaat uit naar de beschadigingen door de burgeroorlog die sinds in 2011 in dat land woedt. De meeste ernstige verwoestingen werden gedaan door de terroristische moslimbeweging (Islamitische Staat) in de periode 2015-2017.

Evaluatie
Dit boek gaat over de betekenis van het fenomeen ruïnestad voor en in de westerse cultuur. Het is dus geen geschiedenisboek over de stad Palmyra, hoewel die geschiedenis wel kort wordt genoemd. Er is meer aandacht voor recente Syrische geschiedenis en voor conserverings- en restauratiewerk.

In dit boek komen onvertaalde woorden en stukken tekst in buitenlandse talen voor, waaronder in het Latijns. Het wordt aangeraden voor geïnteresseerden.


Feyter, Th. de, Palmyra. Heden en verleden van een ruïnestad. 2022, Omniboek, Utrecht, 272 pagina’s, € 27,50, ISBN: 9789401918800.