Twaalf (geloofs)artikelen van confessionelen (PKN) over Israël

Stichting Schrift en Belijden (van de confessionelen) bestaat in 2018 tien jaar. Dit jubileumjaar speciaal aandacht voor Israël in het boek “12 artikelen over Israël”. Voor de modern-orthodoxe protestant van vandaag is Israël deel van de club.

Je kunt niet zeggen dat de PKN dit of dat over Israël gelooft. Er zijn gewoon een aantal stromingen (modaliteiten) binnen onze vaderlandse kerk die verschillende dingen geloven. Vandaar dat het belangrijk is om te weten dat dit boek de stem is van de zogenaamde ‘Confessionele Modaliteit‘ (de belijdende hervormden sinds 1864).  Vrijzinnigen, Gereformeerde Bonders en leden van het Evangelisch Werkverband hebben wellicht een andere mening. De confessionelen zijn in elk geval moedig genoeg om hun geloof duidelijk en in verstaanbare taal schriftelijk uit te dragen. Sinds 2012 leggen ze hun geloof uit in een serie boeken ‘Geloven op Goede Gronden’. Dit jaar deel vijf, over de betrokkenheid van Israël in het confessionele geloof. Het is geschreven met groot respect voor het Joodse volk en voor andere volken uit het Midden-Oosten. Dat respect getuigt van liefde en barmhartigheid. Dat zet de toon in dit boek.

Geen zending maar gesprek

Samenvattend geloven de confessionelen dat de Bijbel getuigt van Gods liefde voor Israël (Oude Testament) en dat dit niet wordt opgeheven in het Nieuwe Testament. Aan dit getuigenis is niet altijd recht gedaan, ook niet bij protestanten. Om daar nu wel recht aan te doen, heeft de PKN besloten om met Israël in gesprek te gaan voor een beter begrip van de Bijbel en van de komst van Gods Koninkrijk. (art. 1.7 van de Pr. kerkorde). Dat gesprek loopt nog lang niet altijd lekker, want er is weinig grond voor. In de praktijk loopt dat uit op een handvol liefhebbers die bij de Joden in de leer gaan. Van zending is in elk geval geen sprake meer.

Hoe verhouden beide gesprekspartijen zich? Historisch gezien zijn zij vlak na de periode van het Nieuwe Testament van elkaar gescheiden en dat is nog steeds het geval. Maar theologisch gezien zijn we wél onderdeel van hetzelfde volk omdat de kerk van alle tijden is. We délen in de verwachting die aan Israël werd gegeven, belijdt de kerk dan ook. Jezus is echter het ‘scharnierpunt’. Christenen geloven dat Jezus de vervulling is van heel de Tora, inclusief verhalen, en ook de andere gestalten van de Schrift (profeten, geschriften). Door hem weten christenen de ware betekenis van het Oude Testament (p. 34).

Tot zover denk ik dat het Evangelisch Werkverband het er aardig mee eens zal zijn. Maar volgens confessionelen betekent Jezus’ vervulling van het Oude Testament op geen enkele manier de afschaffing of vervanging van onderdelen van het Oude Testament (p. 34). Daarover zijn Evangelischen dan toch duidelijker: “Een nieuwe bedeling met nieuwe geboden”. Bij confessionelen is het niet zo duidelijk, maar wel bijbelser. Want de onthulling van ‘de ware betekenis van het Oude Testament’ … ‘veranderd er niets aan’! Dit lijkt misschien met elkaar te wrijven omdat de praktijk daar niet altijd van getuigd, maar klopt als een bus.

Inhoudelijke aanpassing: een onbegaanbare weg

Een risico bij de respectvolle insteek is dat er alleen maar over de buitenkant wordt gepraat. En inderdaad, veel inhoudelijker dan dit wordt het boek niet. Als we inhoudelijker willen worden, moeten belijdenissen worden aangepast en dat is ‘een onbegaanbare weg’ (p. 21). De reden dat dit niet kan, wordt ook gegeven: angst voor discussies (p. 21). Dat verschil van mening niet gewaardeerd wordt, blijkt al uit de keuze voor wie wat schrijven mocht. Onbekende predikanten zoals Ajan Dirk Wassenaar en Wilbert Dekker mochten de hete kolen uit het vuur halen, bekende namen zoals Michael Mulder en Kees Kant hebben het gladde ijs succesvol gemeden.

Kortom, de kerk is niet in de plaats van Israël gekomen. Samen met Israël vormt zij een gemeenschap die deelt in de verwachting die aan Israël is gegeven (p. 23). Dat blijft in theorie gehandhaafd. Naast een inleiding op wat confessionelen over Israël geloven, biedt dit boek verder geen nieuws over het grote kerkelijke zwarte gat van nu: antwoorden op de vraag wat de afschaffing van de vervangingsleer in de praktijk betekent.

Wat zou het mooi zijn als de vaderlandse kerk eens een stap voorwaarts zou maken en invulling geven aan wat zij zeggen te geloven: het Oude Testament is nooit afgeschaft of vervangen. Echter in de praktijk belijden de confessionelen in de PKN met hun daden (zoals de viering van de Romeins-christelijke feesten en het negeren van de spijswetten) dat de vervangingstheologie nog lang niet voorbij is.