Kennismaking met (oorlogsverleden) Joods Breda

In Breda bestaat al meer dan twee eeuwen een kleine orthodoxe Joodse gemeenschap. Maar wat is hun geschiedenis? De Bredanaar Bob Entrop onderzocht dit Jodendom in zijn stad. Hij maakte er de film ‘Vallen en weer opstaan’ over. Waar gaat het over?

Filmmaker Bob Entrop wist niets van het bestaan van een Joodse gemeenschap in zijn stad Breda. Hij vroeg zich af of dat aan hem lag of dat het komt omdat de Joden erg teruggetrokken leven. Hij wilde daar meer over weten.

Hij begon met een bezoek bij de jaarlijkse herdenking van de Kristallnacht op 9 november 2019 bij het moment ervoor in het Bredase Wilhelminapark.

Geschiedenis
Het bleek dat in de eerste jaren van de 18de eeuw aarzelend de eerst Joden waren toegelaten in Breda. Daarvoor waren ze niet welkom en was permanente vestiging verboden. Ze mochten soms alleen overdag in de stad zijn voor zaken, maar moesten ’s avonds weer weg zijn.

De synagoge
Samen met oud-kerkbestuursvoorzitter Philip Soesan brengt Bob een bezoek aan de mooie Bredase synagoge uit 1845. Allerlei bepalingen, gebruiken en gewoontes van het orthodoxe gemeenteleven worden uitgelegd.

Kristallnacht
Bob gaat dieper in op de Kristallnacht in 1938, wat door velen wordt gezien als het begin van de Sjo‘ah of Holocaust. Ook in Breda had dat gevolgen, zoals het bekladden van Joodse winkels en bedrijven.

Bob vraagt of Philip bang is voor een herhaling. Die neemt waar dat er vandaag de dag een groeiend antisemitisme is in Nederland, zoals blijkt uit diverse voorvallen.

Joodse begraafplaats
Philip bezoekt samen met Betty Menist, een lid van zijn gemeenschap, de begraafplaats in Oosterhout. Dat maakt allerlei herinneringen los. Over de families en over de Jodenvervolging. Een thema uit de recente geschiedenis dat steeds weer ter sprake komt.

Joden in Breda
Philip vertelt over het Joodse leven in de stad en bij enkele Bredase woonadressen. Zo ontstaat een beeld van het leven van voormalige leden van de Joodse gemeenschap.

Jodenvervolging
Bij de Jodenvervolging tijdens de jaren 40 van de vorige eeuw in Nederland werd het grootste deel van de Bredase Joden afgevoerd. Hun gang liep via Westerbork naar concentratie- en vernietigingskampen in Oost-Europa. Het overige deel dook ergens onder. De geschiedenis ervan wordt kort samengevat.

Kristallnacht herdenking
Een samenvatting wordt getoond van de Kristallnachtherdenking in Breda van 2019, waarbij het monument, de RK-Antonius kathedraal, de synagoge en de Arrahman moskee werden bezocht. Diverse prominenten, zoals burgemeester Paul Depla, waren daarbij betrokken.

Evaluatie
Dit is een interessante film over de religieus-Joodse gemeenschap in Breda. Ingegaan wordt op het ontstaan, het dagelijkse Joodse leven en de verwoesting ervan door Nazi-Duitsland, maar ook het voortbestaan ervan.

In deze film ligt het accent op de Sjo‘ah en de Kristallnachtherdenking. Uniek beeldmateriaal wordt getoond en getuigenissen. Er zijn ook opnames gemaakt in een concentratiekamp.


Vallen en weer opstaan. 220 jaar Joods Breda. 2021, Entrop & De Zwart Films BV, Breda, in opdracht van stichting Herdenking Kristallnacht Breda e.o., c.53 min., € 16,95, ISBN: 8719327449714.