Nieuwe uitgebreide beschrijving Feniciërs

Het noordelijke buurland van de Staat Israël is Libanon. De meest markante inwoners ervan in de oudheid worden Feniciërs genoemd. Jean-Marie Baetens schreef er een boek over. Hoe deed hij dat?

Boekanalyse
Baetens (†2024) was werkzaam in de chemische industrie en schreef meerdere boeken over oude volken.

Na een inleiding beschrijft hij de Feniciërs in 10 hoofdstukken. De langste gaan over hun overzeese expansie (H6) en over hun imperium van Carthago (H9). Bij de tekst zijn zwart-wit en soms kleurenfoto’s of afbeeldingen geplaatst en kaarten. In kaders worden bepaalde zaken dieper belicht. Het boek sluit af met een literatuurlijst per hoofdstuk.

Dit is geen wetenschappelijk boek, maar bedoeld voor een groot publiek en daarom zijn noten en verwijzingen achterwege gelaten. Dit is een van de weinige boeken over de Feniciërs voor het Nederlandse taalgebied en de recentste archeologische gegevens zijn erin beschreven.

Eerherstel
Feniciërs zijn inwoners van de noordoostelijke kuststrook van de Middellandse Zee (van het huidige Zuid-Turkije, Syrië, Libanon tot in de Staat Israël) die vooral tijdens c.2000 – c.65 BCE actief waren in de zeehandel. Hun benaming zou afgeleid zijn van het Griekse Foinikes (purper/paars – foinos). Ze waren namelijk bedreven in het maken van excellente purperkleurige stoffen met behulp van slakken.

Lange tijd was er weinig bekend over Feniciërs. Eigen literatuur ontbreekt. Alles kwam uit vijandige externe bronnen. Ze worden daarin wel geroemd als zeevaarders en om hun handelskunst. Ze bouwden een vreedzame confederatie van onafhankelijke havensteden op, waar vanuit ze bijna de hele kustregio van de Middellandse Zee bereikten en lang domineerden.

Hun groeiende succes trok vijanden aan, zoals Assyriërs en Babyloniërs. Ze kozen ervoor zich als vazallen te schikken en bouwden vriendschappelijke relaties op. Zo verspreidde hun cultuurgoed, zoals navigatietechnieken en scheepsbouwtechnieken, zich over de hele Middellandse Zee regio en daarbuiten. Bekendste daarvan is hun alfabet. Tot voor kort werd dit cultuurgoed toegeschreven aan de Grieken. Inmiddels staat vast dat ze de eerste geavanceerde beschaving van Europa hadden. Te beginnen met Byblos (c.2500 BCE).

Het was niet echt één volk, want ze voelden zich betrokken op hun eigen stadstaat. Die uit Sidon noemden zich bijvoorbeeld Sidoniërs (Dt 3:9). Hun bijdrage aan de Tempel van koning Sjlomo (Salomo) wordt ook beschreven (1 Kon 5).

Uitgebreide aandacht gaat naar de stichting van de stad Carthago aan de Noord-Afrikaanse kust, waar een aparte Punische cultuur ontstond. Deze stad raakte betrokken bij allerlei oorlogen die vooral te maken hadden met het opkomende Romeinen.

Evaluatie
Dit is een goed toegankelijk en interessant boek. Jammer is wel dat de onderbouwing van stellingen over hen niet goed wordt onderbouwd, maar vaak op basis van vage argumenten. Slechts soms wordt gedetailleerd bewijs gegeven. Baetens wijdt vaak erg uit en herhaalt veel.

Hij betwijfelt het Bijbelse Uittochtverhaal, net zoals de meeste historici en archeologen en de Hebreeën zouden geen volk zijn geweest?!

Dit boek heeft geen zoekregister, maar wordt wel aanbevolen voor de geïnteresseerden.


Baetens, J-M, De Feniciërs. Een ondergewaardeerde beschaving. 2022, Boekscout, Soest, 275 pagina’s, € 24,50, ISBN: 9789464682205.