Sjabbatmaand misbegrepen – deel 4

Jom ’Atsérét – Afsluitingsdag 

In de Bijbel wordt de zevende maand boven alle maanden van de kalender gesteld. Het begint al met de markering van de eerste dag als Jom Teroe’ah. Deze dag is niet alleen een Nieuwe Maansdag, maar op deze moet ook een bepaald geschal (teroe’ah) worden gemaakt om de maand aan te kondigen. Waarom is deze maand zo bijzonder?

Inleiding
In vorige artikelen in deze serie over de zevende maand is beschreven wat in de Bijbel staat over de gedenkdag Jom Teroe’ah, waarmee deze maand begint, en waarmee de zevende maand met een speciale melodie van geschal wordt aangekondigd.

Datzelfde geschal wordt op de 10de van deze maand herhaald om daarmee Jom Kipoer aan te kondigen. De dag van verzoening (en vergeving) met God voor de hele geloofsgemeenschap. Daardoor werd duidelijk dat de dagen vanaf Jom Teroe’ah tot Jom Kipoer een bijzondere tijd markeert; de zogenoemde jamiem nora‘iem (dagen van vreesopwekking voor God).

Jom Kipoer sluit af met de grote vreugde van de verkregen verzoening (en vergeving) van de hele geloofsgemeenschap die voorgezet en nog dieper gevierd wordt met Soekot (Loofhuttenfeest). De herdenking van de reis van Isra‘El na hun Uittocht uit Mitsrajim (Egypte) door de wildernis op weg naar het hun beloofde Land.

Maar in de Bijbel wordt nog een speciale dag genoemd in de zevende maand, namelijk Jom ’Atsérét; de afsluiting van het godsdienstige jaar. In dit artikel zal worden uitgewerkt wat daarover in de Bijbel staat, wat het kan betekenen en dat zal getoetst worden met de verschillende traditionele geloofsbelevingen.

Eindigheid van aardse dingen
De gedenkmomenten en feestdagen van de zevende maand kennen een begin (Jom Teroe’ah) en dus logischerwijs ook een eind. In de vorige artikelen in deze serie is getracht duidelijk te maken hoe bijzonder deze maand is. Dat was al ver voordat Mosjéh (Mozes) de Torah ontving zo, want in deze maand landde bijvoorbeeld ook de ark van Noach op de berg Ararat (Gn 8:4).

Het einde van de zevende maand moet logischerwijs speciaal gevierd worden. God heeft daartoe Jom ’Atsérét (Lv 23:36; Nm 29:35) bevolen. Het moet een jom sjabbaton (dag waarop dagelijkse werkzaamheden worden onderbroken) zijn en een gedenkdag (geen feestdag).

In de Bijbelvertalingen is Jom ’Atsérét, net als Jom Teroe’ah, verschillend vertaald: verbodsdag (Statenvertaling) / een feest of feestelijke vergadering (Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap vertaling uit 1951) / het slotfeest (Willibrordvertaling) / een plechtige bijeenkomst (veel Angel-Saksische vertalingen) / a time of release (Septuaginta) / hoogtij (Leidsche vertaling) / de dag der vergadering (Luthervertaling). Dit laat echter de grote verlegenheid zien met deze dag. Wat is die dag nu eigenlijk in Bijbelse zin? In dit artikel wordt een poging gedaan dit uit te leggen.

Woordstudie
Het woord ’atsérét is een bepaalde vorm van het zelfstandige naamwoord ’atsarah. Dit woord wordt meestal vertaald als ‘plechtige samenkomst’. Maar dat is geen vertaling, maar geeft alleen aan hoe die dag gevierd moet worden. Er zijn immers veel andere samenkomsten bevolen in de Bijbel die zo gekarakteriseerd worden.

De werkwoordstam van ’atsarah geeft uitkomst. Dat is ’atsar – ophouden / weerhouden. Maar deze stam staat ook voor ‘opsluiten’ en dat wijst erop dat het eigenlijk niet definitief ophouden betekent, maar (tijdelijk) afsluiten. Dat wijst ook op een potentieel vervolg.

Jom ’Atsérét
Dit is op het eerste gezicht de laatste dag van Soekot. Jom ’Atsérét is de achtste dag (hasjemienie) sinds het begin van Soekot. De achtste dag heeft in de Bijbel een speciale betekenis. Het is namelijk de dag na een periode van zeven dagen, wat in Bijbelse zin een afgeronde periode is[1].

In Bijbelse zin staat de achtste dag voor de dag van voltooiing, zoals bijvoorbeeld dag van de beriet mielah (besnijdenis) na de week van onreinheid sinds de geboorte (Lv 12:3) of de dag waarop de tsara’at-lijder rein wordt verklaard (Lv 14:23).

Maar Soekot is als zeven dagen durend feest bevolen. Dat Jom ’Atsérét niet als afsluiting van Soekot geldt blijkt uit meerdere zaken. Het lijkt dan logisch om Jom ’Atsérét te zien als slotfeest van de zevende maand. Het laatste feest op de 22ste dag van die maand. Daarmee zou het de tegenhanger van Jom Teroe’ah zijn. Dat lijkt om bepaalde redenen echter niet helemaal zo te zijn.

Er is namelijk meer waarvoor Jom ’Atsérét staat. Feitelijk staat het voor de definitieve beëindiging van de officiële (door God bevolen) gedenk- en feestdagen van het godsdienstige jaar. Het sluit dan het meest productieve deel van het jaar af, hoewel het jaar daarna nog niet ten einde is qua tijdsrekening.

Bijbelse betekenis Jom ’Atsérét
Jom ’Atsérét wordt in direct verband gebracht met Soekot. Dat komt omdat Soekot in zekere zin open eindigt. Zonder afsluitende Jom Sjabbaton, zoals Pésach (Ex 12:16). Waarom niet? Soekot is de laatste officiële feestweek is van het godsdienstige jaar. Het open einde laat dan zien dat wat gevierd wordt een vervulling vraagt. Logisch want, zoals in het vorige artikel naar voren kwam, Soekot blijkt om meerdere redenen nog onvervuld.

Met Jom ’Atsérét volgt op Soekot een abrupt einde. Jom ’Atsérét betekent dat God vindt dat het genoeg is. In de woordbetekenis van ’atsérét komt insluiten / weerhouden naar voren. Het wijst naar meer dat nog in het verschiet ligt.

In de Bijbel worden meerdere ’atsarot genoemd, namelijk de zevende dag van Pésach (Dt 16:8) en in feite is Sjawoe’ot ook een ’atsérét, namelijk van Pésach in het voorjaar.

Jom ’Atsérét bepaalt de gelovigen erbij waar het op de zevende maand in feite om ging. De Sjabbat Sjabbaton van Jom Kipoer en diens boodschap is, zoals in deel 2 van deze serie werd betoogd, dat Gods volk zondig is en dat dit de band (Verbond) met God bedreigt. Op Jom Kipoer wordt die band herbevestigd door het collectief houden van deze dag.

Niet de laatste van de maand
Waarom valt Jom ’Atsérét op de 22ste dag van de zevende maand, meteen na Soekot, en niet op de laatste dag van die maand? Dit heeft waarschijnlijk te maken met Gods tegemoetkomen aan de gelovigen. In de dagen van de Tempel trokken velen op om Jom Kipoer en Soekot daar in Jeroesjalajim (Jeruzalem) te vieren. Maar daarna keerden ze weer terug naar huis. Voor sommigen een reis van meerdere dagen of soms zelfs veel langer. Als Jom ’Atsérét op de logischer laatste dag van de zevende maand was bepaald, dan zouden die reizigers in de problemen komen omdat ze dan of haast moesten maken om die Jom Sjabbaton thuis te vieren of hadden ze hun reis moeten onderbreken. Door Jom ’Atsérét meteen na Soekot te plaatsen konden de gelovigen die dag meteen ook houden en daarna gerust afreizen.

Opsluiten
Zoals naar voren kwam in de woordstudie staat Jom ’Atsérét niet slechts voor afsluiten / beëindigen van de gedenk- en feestdagen, maar ook voor het weerhouden van verder gedenken en feesten. Dat lijkt erop te wijzen Jom ’Atsérét aankondigt dat er nog iets in het verschiet ligt.

Zo opgevat staat het als vooraankondiging van iets nog groters wat God nog achterhoudt. Dit is dus deels ook weer een verband met Jom Teroe’ah dat wees op de komst van iets veel groters dan die dag zelf en de opvolgende dagen van vreesopwekking (jamiem nora‘iem), namelijk Jom Kipoer en Soekot.

Kan het dan zijn dat Jom ’Atsérét staat voor de aankondiging van het godsdienstige leven in het Messiaanse Koninkrijk? Dat komende Koninkrijk zal immers ongetwijfeld leiden tot een aanpassing van de huidige Godsdienstige kalender en een hernieuwde invulling (vervolmaking) van Soekot?[2]

Argumenten voor afzonderlijkheid
Dat Jom ’Atsérét geen laatste dag van Soekot is blijkt uit een aantal belangrijke kenmerken. Zo is het geen feestdag, maar een gedenkdag. Het Tempeloffer dat op die dag voorschreven is komt ook niet overeen met die van de jamiem Soekot. Het voorgeschreven Jom ’Atsérét offer (Nm 29:36-38) is echter hetzelfde als dat van Jom Teroe’ah (Nm 29:2-6), de openingsdag van de zevende maand.

Ook mag de Bijbelgelovige op Jom ’Atsérét niet langer in een Soekah wonen (Lv 23:42). Soekot mag maar zeven dagen gevierd worden (Lv 23:34, 39, 41; Nm 29:12; Dt 16:13). Op de zevende dag Soekot moet de Soekah afgebroken worden[3]. Ook is de verplichte vrolijkheid van Soekot op Jom ’Atsérét niet langer bevolen (Lv 23:40).

Misbegrip Judaïsme
Het Judaïsme beleeft Jom ’Atsérét als laatste dag van Soekot, maar niet in het kader van de Bijbelse betekenis die hiervoor is beschreven. Voor die wereldgodsdienst is de zevende maand niet het einde, maar juist het begin van het jaar[4].

Dat wordt ook nog benadrukt met het half feest[5] Simchat Torah; afsluiten en begin van de Choemasj (Pentateuch) lezing in de synagoge. Dit feest valt op de 23ste dag van deze maand.

Evaluatie
De gedachte dat de zevende maand een soort nieuw jaar afkondigt heeft niet alleen geen Bijbelse basis, maar het is er strijdig mee. Jom ’Atsérét staat expliciet voor het tegenovergestelde; het afsluiten van het jaar voor Gods volk. Dit laat zien dat het Judaïsme het Bijbelse spoor bewust niet vasthoudt; regels van mensen die niet onschadelijk zijn en ook nog eens opzettelijk tegen Gods wil ingaan.

Zo is het toevoegen van een zelfverzonnen feestdag Simchat Torah niet door God bevolen en is ook op een ongepast moment gekozen. Het afsluiten en opnieuw beginnen van de Choemasj lezing in de synagoge zou logischerwijs op ro‘sj chodesj (Nieuwe Maansdag) van de eerste maand[6] moeten plaatsvinden.

Misbegrip christenheid
De christenheid heeft niets met de zevende maand en begrijpt dus al helemaal niet wat de betekenis van Jom ’Atsérét is. Zoals in eerdere artikelen is gesteld wordt het Bijbelse onderscheid tussen gedenk- en feestdagen niet gezien. Ze worden allen als feesten opgevat. De door God bevolen bijzondere dagen in de zevende maand worden opgevat als alleen van toepassing voor Joden, maar bovenal zou de Here Jezus die hebben opgeheven door ze te vervullen[7].

Evaluatie
Deze nonchalante houding ten opzichte van de zevende maand, diens gedenk- en feestdagen en het afsluiten van het godsdienstige jaar op Jom ’Atsérét stelt ernstige vragen over de validiteit van de christenheid. Het is geen echte, zuivere Bijbelse godsdienst[8] en daarom eerder een sekte[9].

Messiaans misbegrijpen
Messiaanse gelovigen neigen erna het Judaïsme na te doen. Messiaans geloven wordt daarom ook vaak geëtiketteerd als (gelijkgesteld aan) Messiaans Judaïsme. Dan klinkt dezelfde opvatting over Jom ’Atsérét door zoals die hierboven is beschreven onder ‘Misbegrip Judaïsme’.

Evaluatie
De Messiaanse Beweging heeft de potentie om een grondige correctie op het Bijbelse geloven te maken die past bij het evangelische karakter[10] van de leer van de Here Jezus en Zijn volgelingen. Het vergt echter nog wat voor Bijbelgelovigen om in het ritme te komen van de Bijbelse gedenk- en feestdagen. Meer nog, in het ritme van de Bijbelse kalender, zonder opnieuw verstrikt te raken in bestaande of nieuwe menselijke leringen in plaats van het doorgronden van de echte betekenis en bedoeling van Gods wil. Jom ’Atsérét wordt helaas op dit moment nog nauwelijks op Bijbelse wijze geapprecieerd in de Messiaanse Beweging.

+++
[1] Zo is ook de fysieke schepping in een ‘scheppingsweek’ (een zevental momenten achter elkaar) gevormd. De ‘week’ (getal zeven) is dus van aanvang aan de meest basale afgeronde periode (getal) in de wereld. Hoewel herhaaldelijk onjuist wordt beweerd dat het gebaseerd zou zijn op het getal zes. Dat er zes ‘scheppingsdagen’ zouden zijn geweest.
[2] Zo kondigt het Nieuwe Verbond het opheffen aan van de zondemacht (satans macht over Gods wedergeboren talmoediem (leerlingen)).
[3] De laatste dag Soekot is geen Jom Sjabbaton en kent dus geen werkverbod. Maar zelfs al zou de zevende dag Soekot op een wekelijkse sjabbat vallen, dan nog is het afbreken van de soekah geen overtreding. Net zoals het verzamelen van de looftakken en het fruit op de eerste dag Soekot, wat wel een Jom Sjabbaton is, geen overtreding van het werkverbod is.
[4] Immers, Jom Teroe‘ah wordt in het Judaïsme onjuist geïnterpreteerd als Ro‘sj Hasjanah (Nieuwjaardag).
[5] Een half feest wordt niet gevierd op basis van een bevel van God, maar is ingegeven door een gebeurtenis die mensen in verband hebben gebracht met handelen van God of wat met de Bijbelse godsdienst in verband is gebracht.
[6] Deze Nieuwe Maansdag wordt wel ro‘sj chodesj Pésach genoemd, omdat het Paasfeest centraal staat in de eerste maand van het godsdienstige jaar.
[7] Die overtuiging diskwalificeert het Jodendom ook impliciet als niet langer relevant en vervangen door de christenheid.
[8] Leringen van mensen (dogma’s en gebruiken) wegen zwaarder dan de Bijbelse leringen.
[9] Als het een sekte zou zijn, dan kan dat natuurlijk ook positief worden opgevat, namelijk als kenmerk van echtheid. Immers, de groep van aanhangers van de Here Jezus worden in de Bijbel ook een sekte genoemd. Echter, zowel toen als tegenwoordig wijst de benaming op het afwijken van wat gemeenschappelijk als juist werd beschouwd. Het verschil met toen is dat de Here Jezus Zelf het beste wist wat juist was en dat wat gemeengoed was in het Jodendom van de eerste eeuw afwees. Tegenwoordige sektes hebben echter expliciet de karakteristiek dat ze afwijken van de leer van de Bijbel, waaronder dat van de Here Jezus.
[10] De zeer kritische houding van de Here Jezus ten opzichte van de traditionele vorm van geloven.