Waarom zingen Papoea’s ‘Sjema Israël’? (+ video)

Als je de beelden voor de eerste keer ziet, ben je op z’n minst verbaasd. Traditioneel uitgedoste christenen in Papoea en Papoea-Nieuw-Guinea die de Joodse geloofsbelijdenis ‘Sjema Israël’ zingen. 

Hoe kan het dat inheemse volkeren die van de buitenwereld afgezonderd leven, gebruiken hebben die overeenkomen met het jodendom? Hoe kan het dat mensen die wonen in hutten, peniskokers dragen en zich tooien met veren dit Hebreeuwse lied zingen? Zelf claimen sommige Papoea-stammen dat ze één van de verloren stammen van Israël zijn. Bewijs is er nooit geleverd. Maar de overeenkomsten tussen Joodse gebruiken en die van de Gogodala- en Hulistammen zijn op z’n minst opmerkelijk.

Anne Stoppels uit Zeist is Bijbelvertaler voor Wycliffe en heeft regelmatig voor langere perioden bij de Onobasulu gewoond, een stam die diep in de hooglanden van Papoea Nieuw Guinea (PNG) leeft onder primitieve omstandigheden. “Dit idee is een heel ding in Nieuw Guinea. Diverse stammen menen serieus dat ze één van de verloren stammen zijn.”

Anne Stoppels is Bijbelvertaler en werkte onder inheemse stammen.

Stoppels werkt met een aantal collega’s aan een complete versie van het Nieuwe Testament in één van de honderden lokale talen. Een complete bijbel hebben deze mensen nog niet, maar het viel Stoppels jaren geleden al op dat sommige inheemse gebruiken iets weg hebben van verhalen uit het Oude Testament. “Ze hadden het gebruik dat bij overspel de zondaar varkensbloed moest smeren aan de deurposten van het grote clanhuis. De hele clan moest dan ’s nachts binnen blijven zodat de vloek voorbij zou gaan.”

‘Dit is onze God’ 

Zo’n verhaal doet natuurlijk onmiddellijk denken aan het verhaal van de uittocht uit Egypte waarbij de Hebreeërs het bloed van het lam aan de deurpost moesten smeren zodat de Engel des Doods hun huis voorbijging. Dit verhaal speelde zelfs een rol bij de bekering van de Onobasulu tot het christelijk geloof in de vorige eeuw. “Eerst moesten ze niets van het christelijk geloof weten. Totdat ze het verhaal uit Exodus over de uittocht hoorden. Dat was zo herkenbaar voor hen. ‘Dat is onze God,’ zeiden ze en het hele volk is toen en masse christen geworden”, vertelt Stoppels.

De bekende Messiasbelijdende Jood Jakob Damkani maakte in 2011 bovenstaand filmpje waarbij je ziet hoe bewoners van Papoea Nieuw-Guinea het ‘sjema Israël’ zingen. “Ongelooflijk, dit is alleen mogelijk door de kracht van het evangelie”, aldus Damkani destijds. Al vanaf de 17^e eeuw brachten zendelingen het christelijk geloof naar dit eiland, dat tot de jaren ’60 van de vorige eeuw een Nederlandse kolonie was. Het nieuwe geloof in Jezus werd vermengd met inheemse traditionele gebruiken. Maar de gebruiken die doen denken aan het jodendom, stammen waarschijnlijk al uit de tijd voordat het christelijk geloof hier post vatte.

Dat de inwoners open staan voor nieuwe dingen, bleek wel uit de verhalen van de cargocults (vrachtculten, red.) uit de 20^e eeuw. Inheemse stammen namen ineens westerse gebruiken over, zoals militaire parades. Ze meenden dat hun voorouders er dan voor zouden zorgen dat ze dezelfde luxe spullen zouden krijgen als de westerlingen. Want in hun ogen hadden de westerlingen die ook door rituelen van hun voorouders gekregen.

“Dit soort gebeurtenissen steekt nog steeds af en toe de kop op”, zegt Stoppels. In die zin sluit de gedachte van de ‘verloren stammen’ ook wel goed aan bij de beleving van de mensen op Papoea en PNG. “Ze ‘eten’ zo’n gedachte heel snel op, ze smullen ervan. Het idee van een geheim dat na jaren opduikt en dat ze een speciale zegen zouden krijgen, dat God hen speciaal op het oog heeft en dat er een speciale toekomst voor hen is weggelegd. Ze vinden het heerlijk, helemaal als je je dan ook nog aan speciale wetten moet houden en speciale feesten moet vieren. Het heeft iets cultisch. Er hoeft maar één charismatisch prediker langs te komen die zoiets predikt en een hele stam kan er jaren mee aan de slag.”

Dna
De Amerikaanse Professor Tudor Parfitt doet onderzoek naar de claims van de zogeheten ‘verloren stammen’. In PNG bestudeerde hij de stam Gogodala, voormalig kannibalen die nu christen zijn. Op verzoek van de stamleiders heeft hij dna-onderzoek laten verrichten om te kijken of er een link kan gevonden worden tussen Papoea’s en volken uit het Midden-Oosten. Dat onderzoek heeft geen duidelijk resultaat opgeleverd, meldde de Israëlische krant Israel Hayom al in 2013. Iets wat wel recentelijk gebeurd is bij andere volken, zoals de Lembastam in Zimbabwe.

Toch zijn veel Papoea’s ervan overtuigd dat hun verre voorouders met kano’s van het Heilige Land naar het Verre Oosten zijn getrokken en dat ze op een dag een nieuw leven krijgen in Israël. Bijbelvertaler Anne Stoppels is erg terughoudend als het gaat om de zogeheten bewijzen. Al ziet ook zij bepaalde links met het Oude Testament en het jodendom. “In 1995 heb ik een collega in een naburige taal van de Bine geholpen met de grammaticabeschrijving. Ik was toen verbaasd om te zien dat hun werkwoorden wel wat lijken op hoe Hebreeuwse werkwoorden werken.”

Christelijke leiders uit West-Papoea kwamen eerder al in het nieuws toen ze goud schonken aan het Tempelinstituut in Jeruzalem, bedoeld voor de herbouw van de tempel. De premier van PNG bezocht Israël in 2013 en plantte een boom in Jeruzalem en verder krijgt PNG medische hulp van Israël. Maar of sommige stammen ooit zullen worden aangemerkt als ‘verloren stam’ en mogen emigreren naar Israël, is onzeker.

Veel Papoea-leiders zijn daar heilig van overtuigd en uiten hun liefde voor Israël uitbundig. Stoppels: “Doordat er vaak een cultisch aspect bij komt kijken, ben ik terughoudend om deze claims enige voeding te geven. Tegelijk zie ik dat hun liefde voor Israël en de joodse feesten hun geloof wel verdiept en blijer maakt.”

Lees ook het interview met Jack van der Tang van Pillar of Fire, die recent een grote Israël-conferentie met duizenden Papoea’s bezocht: ‘Juf, het is 12 uur, we moeten bidden voor Israël’ (+video).