40 jaar na Camp David

Op 26 maart zal het veertig jaar geleden zijn dat Egypte en Israël het vredesakkoord van Camp David ondertekenden. Dit gebeurde na lange onderhandelingen en vijf oorlogen. Het verdrag bracht rust in beide landen, maar men kan nauwelijks spreken over normalisatie in de betrekkingen tussen Egypte en Israël.

Door Yochanan Visser 

Midden-Oosten en Egypte expert professor Eli Podeh schreef in een opinieartikel voor The Jerusalem Post, dat je zou kunnen zeggen dat er op zijn minst tien componenten zijn “die de stabiliteit hebben verzekerd in de loop van de jaren.” Hij schreef dat “oorlog een optie blijft” voor de Egyptenaren, aangezien het leger in het land van honderd miljoen burgers Israël nog steeds als een vijand beschouwt. Dit komt onder meer tot uiting in de oefeningen die het Egyptische leger houdt.

“De enige reden waarom de vrede heeft overleefd, is dat beide landen weten dat ze het nodig hebben.”

Het veld waar Egypte en Israël de meeste vooruitgang hebben geboekt na de ondertekening van de Camp David overeenkomst in 1979, is veiligheid en inlichtingen.
In januari ging de Egyptische president Abdel Fattah el-Sisi zover dat hij beweerdedat zijn land “een breed scala aan samenwerking met de Israëli’s” had op het gebied van veiligheid. El-Sisi deed deze bewering tijdens een interview met CBS in de Verenigde Staten en probeerde later de uitzending van dit deel van het interview te voorkomen, omdat hij weet dat normalisatie en samenwerking met Israël hoogst onpopulair zijn onder Egyptenaren.

In het afgelopen jaar is er enige vooruitgang geboekt in de pogingen om tot normalisatie met Egypte te komen, zoals de ondertekening in 2018 van een gasdealvan 15 miljard dollar die de Egyptische energiecrisis grotendeels zou moeten oplossen.
In januari bracht de Israëlische energieminister Yuval Steinitz verder een zeldzaam officieel bezoek aan Caïro, waar hij deelnam aan een bijeenkomst van het Oostelijk Middellandse Zee Forum.
President El-Sisi probeert bovendien de betrekkingen met de Joodse gemeenschap in de wereld te herstellen en heeft de Joden opnieuw uitgenodigd om in Egypte te komen wonen, waar hij hen naar verluidt synagogen zal geven.

“President Sisi sprak niet alleen enthousiast over de levendige Joodse gemeenschap in Egypte, maar zei ook dat wanneer er een heropleving van de Joodse gemeenschap in Egypte zou zijn, de regering alle noodzakelijke religieuze benodigdheden zal verschaffen,” zei Ezra Friedlander, hoofd van een delegatie van Amerikaanse Joden na een ontmoeting met de Egyptische leider aan het einde van februari. Friedman sprak van een “warme omhelzing door de Egyptische president en verkeerde in de veronderstelling dat el-Sisi echt van plan was om synagoges te gaan bouwen in Egypte.

Hij vergat echter dat er vrijwel geen Joden in Egypte leven en el-Sisi’s voornemens zullen geen echte vrede met Israël brengen. Dit is de schuld van het kwaadaardige anti-Israëlische klimaat in Egypte en het flagrante antisemitisme in alle sectoren van de Egyptische samenleving.

Toen president el-Sisi  het regime van de Moslimbroederschap (MB) omver wierp en de heerschappij van het Egyptische leger over het meest dichtbevolkte Arabische land herstelde, publiceerde de MB’s nieuwssite Rassd een antisemitische samenzweringstheorie die beweerde dat Egypte nu onder “Zionistische bezetting” was gekomen. “Sisi is Joods en Egypte is nu onder de zionistische bezetting”, luidde de kop boven het artikel waarin werd beweerd dat el-Sisi’s moeder Malika Titani een Marokkaanse Jood was, terwijl zijn oom lid zou zijn geweest van de Haganah defensie organisatie, volgens de auteurs.

Anti-Moslim Broederschapmedia waren net zo goed in het creëren van dezelfde soort antisemitische complottheorieën. Al-Masri al Youm, een toonaangevende onafhankelijke krant in Egypte, publiceerde een verhaal waarin stond dat de voormalige Amerikaanse president Barack Obama in het geheim 8 miljard dollar aan de Moslimbroederschap had geschonken. Onder de vermeende overeenkomst zou de Broederschap 40 procent van het geld naar Hamas overmaken in een regeling waarbij Hamas de Sinaï-woestijn zou overnemen en Israël haar controle over Gaza zou herinvoeren.

Andere media, zoals de door de staat gecontroleerde krant al-Ahram, publiceerden ook antisemitische samenzweringsverhalen, waarin werd beweerd dat MB-oprichter Hassan el-Banna een Jood was. De oprichting van de radicaal-islamitische beweging was een zionistische samenzwering om wanorde te creëren onder moslims volgens al-Ahram.

Egyptische media publiceren bovendien de meest fantastische verhalen die elk ongeluk in Egypte toeschrijft aan Israël of de Joden. Eén van deze verhalen was een bloedsprookje waarin werd beweerd dat Israël kankerverwekkende pesticiden naar Egypte exporteerde om zo de Egyptische bevolking te vergiftigen. Vergelijkbare antisemitische samenzweringen beëindigden de landbouwsamenwerking tussen Israël en Egypte.

Israëlische experts introduceerden na de ondertekening van het Camp Davidakkoord moderne landbouwtechnieken in Egypte en waren grotendeels verantwoordelijk voor het feit dat het land zelfvoorzienend werd in de productie van groenten en fruit. Later werd Egypte zelfs een belangrijke exporteur van sommige van zijn agrarische producten. Die samenwerking eindigde abrupt met de val van het regime van Hosni Mubarak in 2011.

Een ander complotverhaal hield het Israëlische spionageagentschap Mossad verantwoordelijk voor het verdrinken van een Britse toerist in de Rode Zee. Het complotverhaal beweerde dat de Mossad haaien had getraind om buitenlandse zwemmers aan te vallen en om zo de Egyptische toeristenindustrie te vernietigen.

Aanvallen op Joden die in Egypte waren tijdens de opstand die leidde tot de val van het Mubarak-regime en het korte regime van de Moslim Broederschap een veel voorkomend verschijnsel. De joodse CBS-verslaggever Lara Logan werd door een moslimmenigte op het Tahrir-plein in Caïro verkracht, terwijl president Obama moest ingrijpen om een bloedbad in de Israëlische ambassade te voorkomen tijdens de bestorming van het complex in september 2011.

Tzvi Mazel, de voormalige Israëlische ambassadeur in Cairo schreef in een nieuw artikel dat anti-Israëlische en antisemitische aanvallen in de Egyptische media in de loop van de jaren virulenter zijn geworden. “Openlijk antisemitische karikaturen verschijnen bijna dagelijks (in de Egyptische media)”, aldus Mazel die verder meldde dat Hitler’s Mein Kampf, een bestseller in Egypte, te koop was op de boekenbeurs in Cairo in 2019.

De voormalige Israëlische diplomaat was persoonlijk getuige van de omvang van de anti-Israëlische sentimenten in Egypte toen het hoofd van zijn Egyptische veiligheidsteam werd gedood bij een auto-ongeluk. Toen Mazel een condoleancebezoek wilde brengen aan de weduwe van de man, weigerde de vrouw botweg omdat ze wilde verbergen dat haar man een Israëlische ambassadeur bewaakte. De vrouw zag dit als een “schandelijk feit”.

Mazel meldde ook dat de Algemene Vergadering van het Egyptische perssyndicaat onlangs verklaarde bij haar eerdere besluit te blijven om “alle vormen van professionele en persoonlijke normalisatie met de zionistische entiteit te verbieden en om alle vergaderingen van haar leden (met Israёli’s) te verbieden.”
“De enige reden waarom de vrede heeft overleefd, is dat beide landen weten dat ze het nodig hebben”, schreef de voormalige Israëlische ambassadeur in Caïro.

Antisemitisme in Egypte bestaat al eeuwen maar is aanzienlijk toegenomen na de stichting van de staat Israël.
MB-ideoloog Sayyid Qutb was een van de drijvende krachten achter het opkomende antisemitisme in Egypte. In zijn essay uit 1950 “Onze strijd met de Joden” leverde Qutb het bewijs dat antisemitisme in Arabische landen zijn wortels heeft in de islam.
Hij schreef: “Egypte blijft lijden onder dezelfde Joodse machinaties en bedrog die de eerste moslims in de problemen bracht. De Joden ontdoen zich van de zinnelijke verlangens van hun beperkingen en ze vernietigen het morele fundament waarop de zuivere geloofsbelijdenis berust, zodat de geloofsbelijdenis ten onder zou gaan in de vuiligheid die ze zo wijd verspreiden op aarde”, aldus de MB-ideoloog. Van zulke wezens die profeten vermoorden, afslachten en beledigen, kan men alleen het verspillen van menselijk bloed en andere vuile praktijken verwachten die hun machinaties en kwaad bevorderen”.

Hoewel zowel Mazel als Podeh aangeven dat er ruimte is voor voorzichtig optimisme is het een feit dat na 40 jaar vrede met Israël, Egypte het meest antisemitische land ter wereld blijft aldus freelance journalist en Egypte expert Michael Totten.