Bespotting van de Christenheid

Lang geleden zijn Jodendom en christenheid uit elkaar gegaan. Maar vooral in de begintijd was er veel onderlinge rivaliteit. Maar ook eeuwen later kwam dat weer fel naar voren, namelijk als bleek dat gelovigen van beide wereldgodsdiensten toch (hecht) contact bleken te hebben. Vooral in de Middeleeuwen en kort daarna gebeurde dat. Het geschrift ‘Toledot Jesjoe’ is een voorbeeld van Joodse rivaliteit. Waar gaat het over?

Het bespotten van een religie door een andere kan meerdere doelen hebben, maar meestal is de belangrijkste het rechtvaardigen of verdedigen van de eigen geloofsovertuiging. Bijvoorbeeld om de eigen kudde binnenboord te houden (assimilatie tegen te gaan).

Boekanalyse
Post studeerde klassieke talen en filosofie (Universiteit van Amsterdam). Later studeerde hij Judaïca. Sinds 2007 is hij medewerker bij de stichting Pardes. Hij is schrijver, vertaler en geeft cursussen over Jodendom.

Zoals bij de meeste van dit soort literatuur is het ontstaan obscuur, zo ook met de sefer toledot Jesjoe. Auteur en ontstaansdatum zijn onbekend. Van de inhoud kan echter afgeleidt geworden dat de doelgroep te maken had met de Middeleeuwse christenheid. Er wordt bijvoorbeeld verwezen naar de paus en naar de tonsuur (kale ronde plek op de kruin) van monniken.

Post heeft het opnieuw vertaald op basis van de bekendste versie in het Hebreeuws uit 1857. Hij heeft het voorzien van aantekeningen. Na een voorwoord, inleiding, samenvatting en bibliografie volgt de tekst (links Hebreeuws en rechts de Nederlandse vertaling). Daarna wordt in twee bijlagen ingegaan op Talmoedteksten die overeenstemmen met de Toledot en een alternatieve tekstversie. Het boek sluit af met een nawoord. Voetnoten en enkele kleurenplaatjes voegen informatie toe aan de tekst.

Deze volksvertelling wordt door christenen als Godslasterlijk gezien en zo zou het ook bedoeld zijn. Maar wie tegenwoordig dit boekje leest zou volgens Post moeten erkennen dat het niets met de historische Here Jezus te maken heeft en dat het tamelijk onbenullig is. Ook nog geschreven in een onbeholpen Hebreeuws. Het verdient nauwelijks serieus genomen te worden.

Evaluatie
Dit is een merkwaardig geschrift over de oorsprong en ontwikkeling van de christenheid, waarbij de grootste aandacht uit gaat naar de vermeende achtergrond van de Here Jezus. Die zou, op z’n zachtst gesteld, niet bepaald fraai zijn.

Toch heeft dit boekje een gevaarlijke kant. Het kan door christenen verkeerd begrepen worden. Namelijk als aanval op het christelijke geloof en daardoor aanleiding geven tot antisemitisme. De bijlage over bewijs vanuit Talmoedteksten is daarom van belang. Het toont dat het oorspronkelijk gericht was aan Joodse gelovigen om contacten met (Joodse-)christenen te mijden. Blijkbaar waren die er toen nog steeds veelvuldig.

Post vergist zich echter door te stellen dat Joden en christenen in de eerste eeuw al volledig uit elkaar gegroeid waren. Dit verliep heel langzaam, ongelijkmatig en liet nog minstens zes eeuwen op zich wachten en zelfs daarna blijven tot op heden christenen uitermate (zelfs op mystieke wijze) geïnteresseerd in (het) Joden(dom).

Dit boekje wordt aangeraden voor geïnteresseerden.


Toledot Jesjoe – De geschiedenis van Jezus, vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Rolf Post. 2015, Mastix Press, Amsterdam, 115 pagina’s, € 12,50, ISBN: 9789492110121.