Christus zou centrum van Gods heil zijn

Wordt Christus genoemd in de Tenach (Oude Testament)? Volgens Christocentristen, zoals de in 2023 overleden NGK ds. Henk de Jong, zeker. In de memoriambundel ‘Christus in het Oude Testament’ zijn de belangrijkste preken en artikelen van deze dominee verzameld. Dit wordt voorafgegaan door zes theologen die hun beschouwing op zijn visie geven. Wat komt erin naar voren?

Boekanalyse
De Jong (1932-2023) was predikant in de Nederlands Gereformeerde Kerk (NGK) en had een eredoctoraat als Oudtestamenticus aan de universiteit van Utrecht. Deze bundel, in verband met een symposium, is bedoeld als eerbetoon aan De Jongs Bijbel-theologische erfenis die bijzondere aandacht heeft voor de verhouding van Isra‘El en geweldsteksten in de Tenach met het christelijke geloof.

Na een voorwoord en een memoriam volgen 17 hoofdstukken verdeeld in twee delen. In deel 1 (H1-5) geven vijf Oudtestamentici hun kijk op de visie van De Jong, waarin gebruik wordt gemaakt van de NBV’21. Deel 2 bestaat uit 12 preken en artikelen van De Jong, waarin meestal gebruik wordt gemaakt van de NBG’51, maar soms de SV (Statenvertaling) of een eigen vertaling. De tekst is voorzien van voetteksten. Het boek sluit af met een literatuurlijst en een Personalia.

Zandlopermodel
De Jongs visie op de Bijbel is het zogenoemde ‘Zandlopermodel’ als hermeneutisch (leer van de Bijbeluitlegregels) hulpmiddel. Vanuit het universele zou de heilsgeschiedenis zich versmallen in Christus – de Joodse Leraar in Isra‘El – en daarna zich weer verbreden in het universele. Maar hij ziet door heel de Tenach veel type-beelden van Christus, zoals Dawied en Tsion.

Anti-Joods
In tegenstelling tot het typische christelijk interpreteren van de Tenach vanuit het Nieuwe Testament (NT) zocht De Jong vanuit de Tenach naar aansluiting met het NT. Hij stelde dat het NT veel dichter bij de Tenach staat dan het Judaïsme. Hij verzette zich echter scherp tegen de verjoodsing (te mens- en Torahgericht) van de christelijke leer. Hij stelde zelfs dat de Tenach geen Joods of Theocentrisch geschrift was. De kerk zou zich tegen het Jodendom als godsdienst moeten verzetten, want de god van de Joden (ook ‘Allah) zou een andere zijn dan die van christenen.

Van ‘Éfrajiem naar Jehoedah
De Jong zag ook in dat God aanvankelijk koos voor Josef/‘Éfrajiem, maar volgens hem ging die keuze definitief over op het huis van Jehoedah/Dawied. Een conclusie passend bij zijn christocentrisme (tunnelvisie op de Here Jezus). Door Zijn komst zou een nieuwe mensheid en een nieuwe aarde zijn ontstaan.

Evaluatie
Dit is een interessante verzameling van geschriften over de christelijke interpretatie van de Tenach. Opvallend en gelukkig komen in deze bundel ook hedendaagse Oudtestamentici aan het woord die de extreme uitspraken van De Jong, gangbaar in voorgaande generaties, weerspreken. Zoals groeiende verzet tegen Vervangingstheorieën en andere anti-Judaïstische overtuigingen.

Dit boek wordt zeker aangeraden voor geïnteresseerden.


Dekker, J. K. de Graaf (red.), Christus in het Oude Testament. Henk de Jong over de verhouding tussen het Oude en het Nieuwe Testament. 2024, Buijten & Schipperheijn Motief, Amsterdam, 192 pagina’s, € 24,90, ISBN: 9789463692670.