Geloofsvragen – Wat is Gods Sjechienah?

In de Bijbel komt een bijzonderheid over God naar voren; Zijn Sjechienah. Het staat voor Gods heerlijkheid waarmee Hij Zich aan Zijn volk toont. Hij wil immers als Vader onder Zijn kinderen wonen. Dit wordt door christenen echter vaak vervuld gezien door de inwoning van de Heilige Geest. Maar stemt dat laatste wel overeen met de Bijbel?

Gods Sjechienah staat voor Zijn resideren op aarde [1], maar is de weergave van Gods heerlijkheid. Zijn zichtbare verschijnen gaat samen met allerlei wonderlijke fenomenen, zoals bijzondere kleuren, spiegelingen, rook(wolken) of vuur. Gods Sjechienah staat voor Zijn Majesteitelijke Aanwezigheid, dat ontzag en vrees afdwingt. Gods Sjechienah is Persoonsgebonden (aan God, de Vader) en vooral ook plaatsgebonden (bovenal aan de Tempel (Hebr Misjkan); Dt 12:5). Gods Sjechienah verbleef hoofdzakelijk in het Heilige der Heilige in Gods Huis op het gewijde terrein; de meest achterste, besloten kamer. Na Mozes, was de kohen gadol (Isra‘Elitisch hogepriester) de enige die eenmaal per jaar in die kamer mocht komen. Bovenal vertegenwoordigt Gods Sjechienah Zijn Koningschap op aarde, maar ook Zijn heiligheid [2]. Gods Sjechienah bestaat expliciet buiten de mens.

Woordstudie
Het woord ‘sjechienah’ komt niet voor in de Hebreeuwse Bijbel [3], maar is bedacht door de Farizeeën [4]. Het is afgeleid van de stam sjachan – zich blijvend vestigen/permanent wonen. Opvallend is dat het een vrouwelijke uitgang -ah heeft. Maar omdat God in de Bijbel expliciet mannelijk wordt gespecificeerd [5] moet het dus ‘buiten’ God staan [6]. Namelijk in de betekenis ‘bedoeld voor’ het resideren of ‘dat wat doet’ resideren. Dat wijst erop dat Gods Sjechienah niet letterlijk God Zelf is, maar een soort ‘omhulling’ of het ‘uiterlijk’ buiten Hem. De manifestatie van God in de Schepping (Ex 24:10; Js 6:1-4; Eze 1:4-28; 10:1; Opb 4:3-6) [7]. Gods Sjechienah staat in verband met meerdere aankondigen van God dat Hij onder Zijn volk wil wonen (Gn 9:27; Ex 29:45; Lv 26:11-12; 1 K 6:13).

Eerste verschijningen
God gebruikt Zijn Sjechienah bij Zijn verschijning aan gelovigen. Zo kwam Hij de Israëlieten tegemoet in de Sinaï woestijn (Ex 16:10) en nam daarna plaats op de bergtop van Horeb in de Sinaï woestijn (Ex 24:16). Die verschijning was in wolken, rook en vuur (Ex 19:16) [8].
Uit de eerste verschijningen van Gods Sjechienah komt naar voren dat Hij Zich aanvankelijk buiten Zijn volk begaf en afstand van hen hield. Zijn Sjechienah is daarvan de uitdrukking. Verschijningen zoals de brandende braambos of de pilaar van rook en vuur zijn wat anders dan Zijn Sjechienah en lijken in verband te staan met engelen (Ex 3:2; 32:34).

Eigenschappen
Gods Sjechienah heeft een aantal Eigenschappen, zoals:
• Zijn majesteitelijke ‘mantel’ (Job 40:5 (10); Ps 93:1)
• Zijn verberging
God Sjechienah is bedoeld om Hem te verhullen voor de ogen van gelovigen, maar ook om hen voor Zijn verblindende, heilige Macht af te schermen (Ex 33:20; 1 K 8:12).
• Zijn heerlijkheid en glorie te tonen (Js 40:5)
• Zijn autoriteit en gezag te benadrukken
God is Koning en Hij wil regeren over de Schepping vanaf de Tempelberg in Jeruzalem (Jo‘El 3:17). De hemel is slechts Zijn tijdelijke verblijf en dat staat ook niet centraal in de Schepping maar de aarde. God wil en zal op aarde regeren en er Zijn gezag vestigen door Zijn eindoordeel uit te spreken over de hele Schepping.
• Zijn heiligheid te vertegenwoordigen (Ps 22:3; 99:3)

Uitdrukkelijk staat Gods Sjechienah voor God Zelf (Ex 33:14-16; Nm 10:35-36) en niet voor een aparte goddelijke Persoonlijkheid, zoals sommige denken [9]. Maar Zijn Sjechienah representeert Gods plaatsgebondenheid (verblijven op Zijn troon) en niet dat God overal in de Schepping Aanwezig kan zijn (verlaten van Zijn troon) [10]. De rabbijnen stellen zich een afstraling van Gods Sjechienah op de Schepping voor (Js 6:3) [11]. Christenen zien een direct verband van Gods Sjechienah met de Heilige Geest. Is dat laatste terecht?

Gods Geest versus Gods Sjechienah
De Heilige Geest verheerlijkt God, de Vader, en werkt in de Schepping Zijn heilsplan uit. Nadat de Here Jezus Zijn missie op aarde vervulde, keerde Hij naar God, de Vader, terug om een andere missie in de hemel te vervullen waardoor de Heilige Geest naar de gelovigen op aarde afdaalde. De Geest maakt de mens deelgenoot van het volbrachte werk en maakt het mogelijk Gods Nieuwe Verbond te houden door diens Torah na te volgen. Door Gods Geest op de gelovigen uit te storten werden zij bij voorbaat door God als heilig gekwalificeerd.
Gods Sjechienah staat ‘los’ van Gods heilsplan. Is er dan geen verband tussen de Heilige Geest en Gods Sjechienah? Gods Sjechienah staat voor Zijn Aanwezigheid. Het zal duidelijk zijn dat Gods Geest daarmee te maken heeft, want Die Geest representeert ook God. Maar Gods Sjechienah staat juist ook voor het feit dat mensen God niet zomaar kunnen/mogen naderen. Er lijkt een tegenstrijdigheid te zijn dat gelovigen Gods Geest moeten ontvangen om het naderen van Gods Sjechienah mogelijk te maken, terwijl Gods Sjechienah juist ontzag en vrees voor God inboezemt?

Dit punt wijst op een ander belangrijk verschil tussen Gods Sjechienah en de inwoning van de Heilige Geest. Daaraan gaat de vaststelling vooraf dat de Heilige Geest een andere Persoon is dan God, de Vader. Het Zijn Beiden Uitingen van Dezelfde Ene God, maar hebben Beiden een Eigen functie. De Heilige Geest doet de gelovige tot God naderen, maar God, de Vader, is niet zomaar benaderbaar. Uiteindelijk blijft er afstand tussen God en mens, want Hij gaat boven de mens uit (1 S 15:29). Hij is heel anders dan de mens. Hij is diens Schepper en de Koning van het universum. Gods Sjechienah benadrukt dat.

De mens is verplicht Gods wil te doen en dat is op de eerste plaats de roeping die God hem gegeven heeft om te vervullen (Gn 2:15). Daartoe dient de Heilige Geest. God moet dus altijd los staan van de mens en de Heilige Geest moet het begrip van die afstand uitwerken. Dit is een ingewikkeld punt, maar belangrijk om te begrijpen. Er is de Weg en Middellaar tot God en er is God Zelf (Gal 3:20). Naderen en afstand bewaren zijn beiden nodig, om uiteindelijk God, de Vader, te eren en te dienen. De inwoning van Gods Geest staat dus wel in verband met Gods Sjechienah, maar kan daar onmogelijk aan gelijk zijn, want de Geest moet ook het verschil tussen mens en God uitwerken.

Belangrijk is nog tot noemen is dat de inwoning van de Heilige Geest twee vormen heeft, zoals ook veel andere dingen Gods: individueel en collectief. Op de Pinksterdag is dan wel de Heilige Geest uitgestort op enkele individuele gelovigen die Israëls rest vertegenwoordigden, maar nog niet uitgestort op Israëls collectief. Sterker, de afronding van het werk van de Here Jezus op aarde werd officieel door Israël verworpen, waardoor God hen opnieuw in de ban deed; de verstrooiing onder de natiën. De collectieve uitstorting van Gods Geest op Isra‘El is nog steeds toekomstmuziek zolang zij verstrooid [12] en incompleet is. Het vindt pas plaats als Israël wordt hersteld en in die positie komt in de eindtijd.

Gods Tempel en Gods Sjechienah
Gods Sjechienah is uiteindelijk bedoeld om God op aarde te vertegenwoordigen en dat was ruim 360 jaar zo in Gods Tempel (2 Kr 5:14). Maar waar verblijft Gods Sjechienah als er geen Tempel op aarde is? Het meerderheidsstandpunt [13] in het Judaïsme is dat Gods Sjechienah toen naar de Tempel in de hemel is verhuisd [14]. De profeet Ezechiël zag dit in een visioen (Eze 9:3; 10:4, 18; 11:23). Dit wordt elders in de Bijbel bevestigd (Hnd 7:55; Opb 15:8). Het was ook al eerder bekend dat Gods Sjechienah van plaats kan veranderen.

Toch heeft diezelfde Ezechiël ook de terugkeer van Gods Sjechienah naar Gods Nieuwe Verbond Tempel [15] geschouwd (Eze 43:2-7). Het moet duidelijk zijn dat dit nog onvervuld is. Er zijn voorvallen in het Nieuwe Testament die erop lijken te wijzen dat Gods Sjechienah in de tweede Tempel was, zoals de centrale plaats die de Tempel innam voor de Here Jezus en Zijn leerlingen (Mr 14:49; Hnd 2:46) en het van boven naar beneden scheuren van het voorhangsel bij het sterven van de Here Jezus (Mt 27:51). Toch geven de woorden van de Here Jezus echter aan dat Gods Sjechienah er niet was, want Hij leert dat God in de hemel is (Mt 6:9) [16].

Terugkeer van Gods Sjechienah naar de aarde
Komt Gods Sjechienah weer terug naar de aarde? Zo ja, wanneer? De Here Jezus liet weten dat Hij het verlangen had dat de gelovigen op aarde Gods Sjechienah weer zouden zien (Jh 17:24). Dan zal Gods Sjechienah naar de aarde terugkeren (Opb 21:10-11, 23).

Als Gods Sjechienah terugkeert, blijft de inwoning van Gods Geest dan? Gods Sjechienah staat voor het onderscheid tussen God en mens. Als het ambt en functioneren van de Here Jezus verandert, dan zullen die beiden van de Heilige Geest ook. Toch blijven gelovigen ook dan verbonden door Zijn Geest. De mens is immers geen geest (niet-fysiek), maar blijft eeuwig een fysiek schepsel. Ook als die zal gaan lijken op engelen (Lc 20:36).

+++ Verwijzingen
[1] Gods immanentie en handelen op aarde als tegenhanger voor Zijn transcendentie in de hemel.
[2] Iets wat Aärons zonen ondervonden toen ze vanuit Gods Sjechienah werden gedood (Lv 10:2).
[3] Dat is geen probleem, want uit de Bijbel blijkt dat Gods Sjechienah bestaat.
[4] Het komt voor het eerst voor in een Targoem uit de tijd van Bar Kochba (midden 2de eeuw), maar is vooral uitgewerkt in de latere ballingschapsliteratuur vanaf de 3de eeuw (Talmoed).
[5] De eerste mens Adam, die naar Gods Beeld en Gelijkenis was geschapen, was ook mannelijk.
[6] God heeft geen ‘vrouwelijke kant’.
[7] Dat onderscheidt Gods Sjechienah van de engelen, want die laatste zijn op zichzelf staande geestelijke personen.
[8] Wetenschappers doen dit af als vulkanische uitbarsting. Ze negeren echter Bijbelfeiten: Mozes verbleef 40 dagen en nachten in de directe nabijheid van Gods Sjechienah en later verplaatste Gods Sjechienah van vuur en rook Zich van de berg naar de Tent van Samenkomst (Ex 40:34-38).
[9] Zoals Maimonides, maar de rabbinale meerderheid verwerpt dat. Het conflicteert met het monotheïsme. Sommige christenen zien in Gods Sjechienah onterecht Gods Engel, de Here Jezus of de Heilige Geest.
[10] Het Judaïsme heeft begrijpelijkerwijs (door hun verbanning) een concept van Gods Sjechienah ontwikkeld waarin Gods overal aanwezig is. God is bij Israëls ballingen.
[11] God in de Schepping zien zonder daarbij ook de corrumpering ervan door satans macht te adresseren is strijdig met de Bijbel en neigt naar heidendom (animisme; vergoddelijking van de Schepping).
[12] Ook christenen ondervinden de fysieke gelovigen van Israëls verstrooiing, maar kunnen verbonden zijn met de Tempeldienst in de hemel. Israël is daarvan vooralsnog uitgesloten).
[13] Hoewel nogal wat rabbijnen de minderheidsstelling volgen dat Gods Sjechienah met de ballingen meegaat totdat Israël hersteld wordt.
[14] De meerderheidsgedachte in het liberale Judaïsme is dat dit een permanente staat is, want de synagogale dienst en de Mondelinge Torah zouden de Tempeldienst overbodig hebben gemaakt en dat zou zelfs van Godswege de Joodse godsdienst op een hoger niveau hebben gebracht. De meerderheidsgedachte in de christenheid is nog resoluter: De Here Jezus heeft de Torah en dus de Tempeldienst afgeschaft, de kerk heeft Israël vervangen of volgt een eigen ‘betere’ weg en de christelijke mondelinge leer staat boven de Bijbel.
[15] Die qua grondplan en dienst sterk afwijkt van die van de eerdere Tempels.
[16] Juist Hij wilde toen en de Heilige Geest vandaag dat Gods Sjechienah op aarde zou terugkeren.