Geschiedenis christelijk antisemitisme

Antisemitisme neemt weer toe. Maar waarom bestaat zoiets irrationeels? Anne-May Wachters-van der Grinten heeft daar het boek ‘De erfenis van Pilatus’ over geschreven. Hoe deed ze dat?

Boekanalyse
Anne-May Wachters-van der Grinten was researchjournaliste, beeldend kunstenares en docente tekenen, schilderen en kunstgeschiedenis. Daarna ging ze Godsdienstwetenschap studeren (Universiteit Nijmegen). Ze schreef boeken en geeft cursussen.

Na een voorwoord en inleiding volgen zes hoofdstukken waarin het christelijke antisemitisme wordt uitgewerkt. Daarna volgt een nabeschouwing. De langste hoofdstukken gaan over de 15de eeuw tot het heden (H5-6). Kaarten, zwart-wit foto’s en plaatjes zijn bij de tekst gevoegd. Voetnoten geven achtergrond- en broninformatie. Het boek sluit af met een personalia, een literatuur- en bronnenlijst, een illustratieverantwoording en een zoekregister.

Donkere kant christendom
Ontstaan en ontwikkeling van christelijk antisemitisme wordt beschreven. Het zou zijn begonnen met Joodse-christenen die hun volksgenoten verwijten maakten. Daarna zou het vroege christendom een goedgunstige verband met het Romeinse rijk hebben gesloten, wat leidde tot het ontstaan van anti-Judaïstische literatuur.

Daarnaast zou Vervangingsdenken (de christenen zouden de Joden als Gods volk hebben vervangen) zijn ontwikkeld. Alle Tenachzegeningen zouden voor de christenen gelden, maar diens vervloekingen voor de Joden. De Torah van Mosjéh (Mozes) zou alleen bedoeld zijn om Joden in het gareel te houden. Voor christenen zou dat overbodig zijn. De traditionele christenheid houdt tot op vandaag hieraan vast.

Evaluatie
Dit is een uitgebreide geschiedschrijving van het christelijke antisemitisme. De schrijfster stelt dat het begrip antisemitisme eigenlijk verkeerd wordt toegepast. Ze gaat echter uit van de Godsdienstwetenschap, dat omstreden karakteristieken/uitgangspunten heeft.

Een daarvan is de vermeende evolutionaire religieontwikkeling (van simplistisch/aards naar steeds geavanceerder/hemels, d.i. van animisme, naar polytheïsme en vervolgens monotheïsme). In de Bijbel staat echter dat het begon met monotheïsme, dat al snel ontaarde in polytheïsme en animisme. Devolutie, in plaats van evolutie.

Een andere is de gedachte dat de Bijbel laat zou zijn ontstaan (vanaf de 6de eeuw BCE) en gebaseerd op mythologie. Deze uitgangspunten zijn natuurlijk onzinnig, want dat poogt onomstotelijke feiten, zoals het bestaan van Isra‘El, te relativeren. Feiten die simpelweg niet genegeerd kunnen worden.

Bijbelinhoudelijk worden allerlei onware en onjuiste zaken afgeleid. Zo zouden de Levieten een lagere klasse van kohaniem (Israëlitische priesters) zijn, diverse Bijbelauteurs niet-Joods zijn geweest, de Here Jezus Hebreeuws niet hebben beheerst, Farizeeën heel populair zijn geweest en Paulus een nieuwe godsdienst hebben gesticht.

Dit boek is niet onbelangrijk, want vanaf hoofdstuk 3 wordt kerkgeschiedenis beschreven (ruim 90% van het boek). Het toont de voortdurend dubbele, verraderlijke houding van de christenheid naar Joden. Ze worden als buitenstaanders gezien die bovendien gevaarlijk voor het christendom zouden zijn. De Joodse reactie daarop is ook beschreven.

De schrijfster stelt terecht dat Paulus verkeerd begrepen is, maar Godswetenschap kan de nodige correctie daarop niet leveren. Zoiets is eerder vanuit de groeiende Messiaanse Beweging te verwachten.

De in de boekenlijst genoemde titels zijn gedateerd (ouder dan 2017). Dit boek wordt aangeraden.


Wachters-van der Grinten, A-M., De erfenis van Pilatus. 2021, Van Warven, Kampen, 318 pagina’s, € 24,50, ISBN: 9789493175501.