Giften en brandbrief moeten synagoge Deventer redden

Synagoge Deventer Beth Soshanna
De synagoge in Deventer waar de gemeente Beth Soshanna diensten houdt.

DEVENTER | Hemel en aarde wil Tom Fürstenberg bewegen om te voorkomen dat er een foodhall in de synagoge van Deventer komt. Met de gemeente Beth Shoshanna is hij een crowdfundingsactie gestart.

Beth Shoshanna is aangesloten bij Masorti, de stroming voor traditioneel Jodendom, die wereldwijd ongeveer twee miljoen Joden telt. In de sjoel in Deventer passen 300 mensen. Tot voor de Tweede Wereldoorlog was er in Deventer een bloeiende Joodse gemeenschap, die hier gebruik van maakte. Na de Holocaust, waarbij meer dan zes miljoen Joden vermoord werden, was daar weinig van over. Al in 1951 was de Joodse gemeenschap van Deventer daarom genoodzaakt de synagoge te verkopen aan de christelijke gereformeerde kerk.

De synagoge die gebouwd werd in 1892 is sinds de oprichting van Beth Shoshanna in 2010 actief in gebruik. “Met de kerk waren schappelijke huurafspraken. Omdat de kerk zou fuseren met de gereformeerde kerk vrijgemaakt en de Nederlands gereformeerden, hadden ze een nieuw gebouw nodig. Ze konden de synagoge dan helaas niet aanhouden, en besloten al tien jaar geleden het gebouw te verkopen.”

“Net nu we weer een beetje onze wortels aan het terugvinden zijn”

De kerk verkocht de synagoge aan de Turkse horecaondernemer Ayhan Sahin, maar deed dat met de afspraak dat Beth Shoshanna het gebouw zou blijven gebruiken. Dat kan niet als Sahin het rijksmonument een horecabestemming geeft. Volgens Fürstenberg zou dat het einde van de groeiende Joodse gemeenschap in Deventer betekenen. “Net nu we weer een beetje onze wortels aan het terugvinden zijn. Er zijn heel veel mensen die zelf als kind ondergedoken zaten bij christelijke families. Daar moesten ze het Jodendom verstoppen en mee naar de kerk. Uit noodzaak, maar soms werden de kinderen ook christelijk gemaakt vanuit een missionaris drang. In sommige gevallen waren de ouders zelf zo getraumatiseerd dat ze het Jodendom compleet de rug toekeerden. Mijn generatie gaat weer op zoek”, aldus de voorzitter. “Ook al zijn de meesten niet in de traditie opgevoed. Ze willen toch weten wat het is. Het speelt op de achtergrond altijd een rol”, meent hij.

Het verdwijnen van de synagoge als ontmoetingsplek, zou daarom de nekslag betekenen voor Beth Shoshanna, vreest Fürstenberg. Hij verwacht echter dat het niet zo ver komt. Op de inzamelingsactie die sinds deze week loopt, heeft hij al veel positieve reacties gekregen. Naast giften, krijgt de gemeente ook steunbetuigingen. Met name uit christelijke hoek. “Mensen wensen ons shalom en Gods zegen toe. Ook zamelen kerken geld in voor ons. Zelfs uit Engeland is een gift binnen gekomen”, zegt hij trots.

Hij roept ook lezers van Messianieuws.nl op om te doneren en hun steun te betuigen. “Het leuke is als je een donatie doet, krijg je er ook nog iets bij”, vertelt hij. “Vanaf 100 euro krijg je een Joodse cd. Vanaf 500 euro krijg je een uitnodiging voor de grote inwijdingsdienst, een rondwandeling en een Joods boekje. Vanaf 1000 euro natuurlijk nog meer…”

Brandbrief kerken

De belangrijkste kerken in Deventer hebben inmiddels een brandbrief geschreven aan de gemeenteraad, waarvoor ze zoveel mogelijk handtekeningen hebben verzameld. Met de brief, de giften, en zoveel mensen die achter de Joodse gemeente staan, hoopt Fürstenberg de lokale politiek te overtuigen om in te grijpen.

“Stap één is dat de gemeente Deventer de horeca bestemming zal verbieden”, aldus Fürstenberg.“De overheid heeft zowel landelijk als lokaal immers de taak om op te komen voor zwakke groepen in de samenleving. Waarom anders hebben we een overheid en wetten? Omdat anders de wet van de jungle geldt. We hebben gezien wat er kan gebeuren als er wetteloosheid is, en de sterkste groep de overhand heeft. Dan leggen de zwakke groepen het loodje.”

Cultuurhistorische waarde

Hij benadrukt daarbij dat c als gemeente geen geld nodig heeft van de overheid: “We kunnen onszelf bedruipen, tenzij we opeens tienduizenden euro’s aan huur moeten betalen. Het gebouw is als rijksmonument ook nog van cultuurhistorische waarde. Een bijdrage aan de restauratie zou dan wel passend zijn.” Dat de gemeente Deventer de bestemmingsaanvraag van Sahin uiteindelijk zal afwijzen, daar is hij van overtuigd. “Zouden ze dat niet doen. Dan is Deventer de Joodse gemeenschap ook niet waard.”

Zijn verontwaardiging over het gegeven dat hier een foodhall in zou komen, is groot. “Hoe is het mogelijk dat dergelijke gebouwen overgelaten worden aan de vrije markt? Het gaat alleen nog maar over geld. Waarden en normen zijn een hol begrip geworden”, zegt hij. “De gemeente heeft de macht en de taak om ons te beschermen. Die taak moeten ze serieus nemen.”

Thuis in Deventer

De Joodse gemeente voelt zich erg thuis in Deventer. “Het christelijke Deventer omarmt ons, maar ook met de Turkse moskee hebben we goede banden”, vertelt hij. Af en toe nodigen ze elkaar uit voor heugelijke momenten. Zo kwamen de Deventer moslims naar de Thora inwijding, en bezochten leden van de Joodse gemeenschap in de moskee een lezing over een Turkse ambassadeur die duizenden Joden redde van de Holocaust.”

Sympathieke gesprekken

Ondanks alle protesten wil Sahin zijn plannen gewoon doorzetten. Meerdere keren veranderde hij zijn plannen. Zo had hij ook het idee om er eventueel een bioscoop van te maken. Desondanks verliep het contact tussen Fürstenberg en Sahin altijd goed. Fürstenberg heeft dan ook geen enkele reden om aan te nemen dat Sahin de synagoge tegenwerkt om antisemitische redenen, zoals sommigen geloven.

“Vanaf het begin, toen we wisten dat hij de eigenaar was, hebben we sympathieke gesprekken gevoerd. Ik heb hem een foto laten zien van het interieur, en gaf aan dat onze diepste wens ook is dat het gebouw een restauratie ondergaat. We overlegden in het begin om te kijken of we samen iets van de synagoge konden maken. Hij zou mij daarna nog contacteren, maar dat heeft hij niet meer gedaan. Toen hoorden we opeens van de lancering van het foodhall plan.”

Klein clubje tegen wil en dank

Daarna bleven er nog maar twee opties over, wat Sahin betrof: “De foodhall zou er komen, of hij zou een gigantisch hoog bedrag aan huur vragen. Verder viel er niet meer met hem te praten”, aldus Fürstenberg. Ondanks alles, hoopt hij nog steeds er samen uit te komen met Sahin. “Dat zou stap twee zijn. Dat we met hem om tafel gaan om te kijken wat de invulling dan wordt. Misschien bedenkt hij zich als het toch geen horecabestemming krijgt, en wil hij het verkopen. In dat geval hoop ik dat we tot een deal kunnen komen.”

Een ander gebouw betrekken zou geen optie zijn voor de gemeente Beth Shoshanna. “Dit gebouw is zo nauw met ons verweven. Het is onderdeel van onze identiteit. Hier komen we samen. Dan kun je zeggen dat we misschien maar met weinig mensen zijn, en dat kerken óók een andere bestemming krijgen als de gemeente nog maar klein is, maar – zoals een lokale VVD’er al heel treffend zei: ‘Het is na 1945 een klein clubje tegen wil en dank’. Een ‘clubje’ dat nu juist weer groeit omdat Joden hun wortels weer terugvinden, en juist een eigen plek verdienen.”

Meer informatie over Beth Shoshanna vindt je hier: bethshoshanna.nl

Geef een reactie