De publieke opinie gaat er vaak vanuit dat de bijbelse God gewelddadig en bloeddorstig is. Verhalen worden uit hun context gehaald en als gewelddadig en achterhaald weggezet. Het lijkt wel een norm te worden. Dat werd ook weer duidelijk in Bloedboek, een vertaling van de Tora door Dimitri Verhulst.
Het is tekenend dat er zo weinig inhoudelijke reactie komt op deze antibijbel-beweging. Recensies van Verhulsts Bloedboek stellen wel dat daar nood aan is, maar er zijn bijna geen initiatieven. Het lijkt er zelfs op dat veel christenen de boodschap overnemen. Kijk bijvoorbeeld naar de Amerikaanse Arnold Jacobs die de Bijbel een jaar lang letterlijk en karikaturaal ging naleven. Het werd een hit en vond navolging. Liberale christenen en Joden waren vol lof. Jacobs boek hierover werd als een goede grap naar Nederland gehaald en men raakte tot bij de EO hilarisch gestemd. Zelfs prof. dr. K.A.D. Smelik (Hebreeuws, Oude Testament en Judaïca) vond het leuk en confronterend.
Voor mij als messiaanse gelovige die de Bijbel beschouwt als Gods onveranderlijke Woord, zijn dit soort bewegingen blasfémisch, hoewel ik de vragen die erachter schuil gaan wel kan begrijpen. Want men weet vaak echt niet beter. Maar als ook christelijke theologen de Bijbel krankzinnig noemen (zoals Alain Verheij in dit artikel) ‘omdat onthoofden en verkrachten zouden zijn toegestaan’ (onterecht!), schaam ik mij diep. Is dit retoriek om van de Tenach (het OT) af te komen?
Anders leren lezen
Het is nergens voor nodig om je mee te laten sleuren in deze verlegenheid met de Bijbel omdat de bijbelse God bloeddorstig en fascistisch zou zijn. Dit godsbeeld hebben we vooral te danken aan bijbelvertalingen en theologieën die zó zijn vertekend dat ze de Bijbelse boodschap niet weergeven. Denk bijvoorbeeld aan het christelijke vooroordeel dat het Oude Testament een boek van wet, oordeel en wraak is. Onze vertalingen zijn daar héél sterk door gekleurd.
Het christelijke vooroordeel dat het Oude Testament een boek van wet, oordeel en wraak is, vertekent ons idee van de Bijbelse boodschap.
Om de Tenach zonder die vooringenomenheid te kunnen begrijpen, zullen we de Bijbel opnieuw moeten leren lezen. Met open oren en een open hart, want alleen dan kan de boodschap van de God van de Bijbel weer doordringen tot ons. Zo leert de Bijbel dat zélf ten minste in Psalm 78. In messiaanse gemeentes wagen we ons aan dat avontuur en zijn we telkens weer verrast door de bijzondere vergezichten van de Tenach. Om messiaans te kunnen lezen, moeten we in elk geval deze twee dingen doen: De Bijbel in zijn juiste culturele context verstaan, en leren de Bijbel te interpreten door middel van midrasjiem. Dat zijn interpretaties van de Bijbel door verschillende passages onderling te vergelijken. Van allebei zal ik een voorbeeld geven aan de hand van het Bloedboek van Verhulst.
Culturele context
Volgens Verhulst moet vrouwen de hand afgehakt worden, of het hoofd of gebit verbrijzeld, als zij zich middels één van deze lichaamsdelen bezondigen aan de ballen van een vent, die het waagt om ruzie te maken met haar man. Dit was zogezegd om de simpele reden dat een vrouw geen ballen heeft. Vreselijk, wat een lugubere fantasie heeft Verhulst! Zo krijg je inderdaad de indruk dat de god waar het hier over gaat bloeddorstig, irreëel en onredelijk wraakzuchtig is. Dat kan ik wel begrijpen. Maar sociologisch gezien slaat het nergens op.
De tekst waar Verhulst op doelt, is in werkelijkheid een rechterlijke uitspraak vanwege een uit de hand gelopen duel op leven en dood. Een vrouw had met achterbakse lafheid ingegrepen om het duel naar haar eigen hand te zetten. Mozes heeft dat niet voorbij laten gaan en daarom lezen we nu nog in de Tora: “Wanneer mannen met elkaar vechten en de vrouw van de één komt tussenbeide om haar man te bevrijden uit handen van degene die hem ‘verslaat’ [naar het Hebreeuws], en zij steekt haar hand uit en grijpt hem bij zijn schaamdelen, dan zult gij haar de hand afkappen, zonder haar te ontzien.” (Deut. 25:11-12, zie voor een uitgebreide exegese en contextualisatie van deze tekst mijn bespreking in het Bijbels theologische tijdschrift In de Waagschaal: 45/1).
Hoewel een duel in onze tijd in het Westen niet meer voorkomt, waren dergelijke gevechten tot ver in de Middeleeuwen ook hier een mogelijkheid om voor het recht op te komen als er bijvoorbeeld bewijzen ontbraken. Een dergelijk duel wordt heel spannend verteld door Ellis Peters in de ontknoping van het broeder Cadfael mysterie Het laatste lijk (Ned. vert. 1988, pag. 198vv). Het is dus niet zo moeilijk om ons een dergelijke cultuur voor te stellen en te zien hoe dit een rechtvaardig verloop kan hebben.
Midrasj over brandstapels
In het volgende voorbeeld wil ik door een midrasj laten zien welke brandstapels er in de Bijbel voorkomen. Bij het idee van een brandstapel lopen de rillingen over onze rug, want we zien de middeleeuwen voor ons, toen mensen om een afwijkende overtuiging levend werden verbrand. Werd dit echt op de Bijbel gebaseerd? Verhulst denkt dat God zo wreed is dat Hij dit voorschrijft, tot vermaak van het volk (p. 112-113). Het volk staat zich volgens hem al helemaal te verkneukelen als een van hoererij beschuldigde vrouw wordt vastgebonden aan een paal op een stapel brandend hout, in Gen. 38. Nu kan het zo zijn dat dit soort executies inderdaad voorkwamen onder de Kanaänitische volken waar Tamar toe behoorde. Maar in de Bijbel is het nergens voorgeschreven. In Bijbelse tijden is dit in Israël zelfs nooit voorgevallen. Wat voor brandstapels komen er dan wel voor in de Bijbel? Ten eerste voor de afgoden. Die moesten worden verbrand, Mozes geeft het voorbeeld met het gouden kalf dat op de eerste brandstapel in de Bijbel wordt verbrand. Een ander soort brandstapel die we tegenkomen in de Bijbel is een ritueel van rouw. Voor verschillende koningen in Juda was zo een brandstapel gebouwd (zie bijv. 2 Kron. 16:14). Ten slotte bestond er juridisch gezien de mogelijkheid om verbranding op te leggen aan ter dood veroordeelden.
Nergens in de Bijbel wordt een brandstapel uitgevoerd als een verbranding van levende mensen op een stapel brandend hout. In de Bijbel gaat het namelijk om crematie. Zoals bijvoorbeeld in het geval van Achan in Jozua 7. Hij en zijn gezin hadden door hun afgoderij de dood van 38 mannen op hun geweten en werden daarom veroordeeld tot crematie na hun terechtstelling (verdere exegese in In de Waagschaal, 45/2). Dit soort crematies konden volgens de Tora ook worden uitgesproken in gevallen van incest en rituele prostitutie. Praktijken waar God zo van gruwt dat Hij er zelfs volken om oordeelt als zij dit tot standaard verheffen. Als de mens zijn leven en zijn naasten zó misbruikt dat hij minder geweten dan een dier overhoudt, kun je een crematie verwachten in het Koninkrijk van God. Een crematie staat voor een onterving. Voor jou is er dan geen toekomst meer, geen graf of erfenis in het beloofde land en dus ook geen herstel van erfenis in de opstanding. Dat is mijn midrasj hierbij.
Dit is toch geen rare wet van een boosaardige god? Ik vind het pas raar als dit soort praktijken worden toegestaan. Dan kom je pas in een liefdeloze en ontaarde samenleving terecht. Wat kunnen we trouwens in het algemeen zeggen over strafwetten in het Bijbelse Israël? Waren die zo boosaardig als Verhulst en sommige christenen menen?
Het recht in Israël
Executies kunnen in de Bijbel niet zonder een proces worden toegepast. Welke executies er ook voorkomen, ze staan állemaal in het licht van de veilige rechtspraak in Israël, zoals vastgelegd in Deut. 16:18-20 en 17:8-11. Het recht moet in samenwerking met oudsten gedaan worden, en mag op geen enkele manier verbogen, opgerekt of gebagatelliseerd worden. Er zal ook niemand voorgetrokken worden. En als de rechters niet kunnen onderscheiden wat recht is in een specifieke zaak, wordt de zitting verdaagd en zal Gods oordeel gevraagd worden middels de priesters.
Executies vinden dus helemaal niet plaats op basis van sentiment, maar altijd op basis van een gerechtelijke uitspraak, (hoewel dit in de praktijk ook corrumpeerde, zoals in élke bekende samenleving). Het verschil is dat corruptie in de Bijbel in principe in de kiem wordt gesmoord, doordat profeten het op de straten openbaar maken en Gods woede daarover laten zien.
Corruptie van het recht wordt in de Bijbelse samenleving in de kiem gesmoord door profeten.
De bedoeling in de Bijbel is altijd hetzelfde. Wie wordt betrapt, wordt naar aangestelde oudsten en rechters gebracht. Als zij de motieven en de aanwezige voorkennis niet kunnen onderscheiden, wordt de beschuldigde tijdelijk in hechtenis genomen. De réchters kunnen dan in beroep gaan, zagen we.
Bij óns is de beschuldigde verantwoordelijk voor het recht, want het balletje voor een hoger beroep ligt in onze samenleving bij hem of haar. Hoe humaan vinden we dat eigenlijk?
Toegegeven, over de manier waarop bepaalde executies in de Bijbel worden uitgevoerd, kan worden gediscussieerd. Maar dan moet ook de praktijk van vandaag aan bod komen, want hoe recht is ons recht? Is bijvoorbeeld jarenlange gevangenschap wel zo menselijk? Het komt in de Bijbelse wetgeving niet voor.
Laten we deze discussie over het Bijbelse leven oppakken. Het geeft niet om je vragen over de Bijbel met elkaar te delen. Het blootgeven van wat je erover denkt, is juist de goede manier van omgaan met de Bijbel. God daagt de mens uit met Zijn Woord, en wil ook dat wij Hem uitdagen, met eerbied gesproken. Hoe kan Hij ons anders leren wat het betekent om als mens verantwoording te nemen voor het recht?
Wie doet er mee met deze discussie?
Kees Bloed is spreker en schrijver. Voor MessiaNieuws schrijft hij recensies.
Ik vind het uitmoorden van Jericho zoals beschreven in Jozua 6 een bloeddorstig verhaal. Geen enkele context rechtvaardigt ook het vermoorden van bijvoorbeeld kleuters.
Gaan we zo’n moord bekijken: “Kleuter, ik ga je nu vermoorden maar vanwege de context ben ik niet bloeddorstig”.
Zo’n moordenaar geef ik geen gelijk.
Met belangstelling heb ik dit artikel gelezen. Goed dat een totale karikatuur van het oude testament wordt genuanceerd. Wel krijg ik het gevoel dat de auteur probeert recht te praten wat in hedendaagse cultuur totaal tegen het rechtvaardigheidsgevoel ingaat; God toont zich in het Oude Testament wel degelijk als een heilige die geweld, dood en verderf niet schuwt al zet Hij dat dan steeds in het licht van zijn hogere orde. Kortom er is wel degelijk een confict tussen onze 21e eeuwse westerse waarden en die in het oude testament. Naar mijn mening kondigde Yeshua, Jezus, toch een totaal andere orde aan; hij herschreef wetten uit het Oude testament. Waar in het oude testament ruimte was voor wraak predikte hij extreme vergevingsgezindheid. Wat bij mij als vraag blijft hangen is: hoe kan het dat God, als Hij zich in Yeshua, Jezus openbaarde, in het oude testament zo’n andere norm stelde, als het om straffen gaat, dan in het nieuwe testament? Eén ding is voor mij duidelijk: God kiest er blijkbaar voor om mysterieus te blijven; erblijven veel vragen voor hen die Hem mzoeken. op info.nu vond ik een ontroerend commentaar van een Joodse geestelijke op de holocaust. Hij stelt dat we God zeker na de holocaust niet kunnen begrijpen. Maar dat het erop aan komt om hem toch ondanks dat te blijven vertrouwen. https://mens-en-samenleving.infonu.nl/religie/12319-10de-tevet-joodse-treurdag-was-de-sjoa-een-straf-van-gd.html
Heel blij met jouw verhaal, dankjewel Kees!
ik denk dat het probleem is dat een heleboel mensen verhalen over ‘ god’ hebben gehoord, maar ze kennen Hem niet. Tevens dat de de zogenaamde ‘ geboden en instellingen’ bedoeld voor Zijn volk, dwz Zijn volk apart van de rest van de wereld. Het was en is de bedoeling, door het laten zien, dat door het volgen en doen van Zijn leefregels, zegen en leven voortbrengt. Daarom was en is Israel in het midden van de volken geplaatst, om het licht op de berg te zijn. Zodoende zouden de volken jaloers worden op Israel en ook kiezen voor die zegen. En hier ligt nu het probleem; indien er iemand in Zijn apart gestelde volk een gevaar opleverde door het beinvloeden of een vloek op zich nam door iets anders te doen. dan liep het gehele volk in gevaar en zodoende de rest van de wereld. JHWH wilde (nog steeds) dat niemand verloren gaat, maar liever diegene die ervoor koos en al verloren was op te offeren, als de miljoenen die (zoals nu) verloren gaan omdat Zijn volk niet meer Zijn licht laten zien.
(in ieder geval niet zoals bedoeld) Oog om oog tand om tand is niet bedoeld om iemand op dezelfde manier te straffen. Het was bedoeld in een samenleving waar een ieder respect en liefde voor de ander had, diegene te waarschuwen om niet iemand vals te beschuldigen zodat diegene een straf opgelegd kreeg. Dan pas gold het dat de leugenaar indien gepakt die straf kreeg die hij/zij door legen en bedrog de andere toewenste. Wij hebben gekozen om niet de rond 613 ‘ ‘wetten’ van JHWH te volgen, zodoende hebben wij in Nederland zo’n 2800 wetten te volgen en bijvoorbeeld in Amerika het 10 voudige. Iedereen volgt een wet of men het wilt of niet, Gods wetten zijn rechtvaardig, goed en perfect.
De wetten van dit land, tja beslis zelf maar of dat rechtvaardig is voor een ieder, shalom
Je noemt de zwaarste geweldstekst uit de Tora (Num. 31:17-18). Dat moet ook in context gelezen worden voordat we het kunnen begrijpen. Begrijpen gaat niet noodzakelijk over wegpoetsen, want soms wordt contextualisatie zo ingezet. Terecht dus dat je vraagt naar de bron, grond voor contextualisatie. Zoals ik hierboven al heb toegelicht is het tekst met tekst vergelijken essentieel. Zo moet je de oorlogsvoorschriften uit Deuteronomium lezen, om te weten dat er ook sprake kan zijn van een oordeelsoorlog, zoals tegen Midian. Dan is niet Israël de oordeler, maar God zelf, die net zo goed een stad kan omkeren zoals Sodom, maar er in dit geval voor kiest om Israël mét Hem te laten regeren.
Maar culturele context is meestal niet in de Bijbel meegenomen, dan wordt het dus lastiger om de grond hiervoor te vinden. Heel veel van die cultuur wordt verondersteld, en het meeste is gewoon eenvoudig in te vullen door de implicaties van de tekst goed te wegen, en die in het licht van de archeologie en andere wetenschappen zoals paleografie in te vullen.
Komen we dan tot een andere context dan die verondersteld wordt in de Koran? Jazeker. Want de Bijbel is in een heel andere tijd geschreven, er zit zes eeuwen tussen. En in die zes eeuwen heeft de Bijbel een gigantische verschuiving meegemaakt. Waar zij eerst door een klein (politiek gezien) halsstarrig volk werd gelezen in een Romeinse provincie, is de Bijbel in de zesde eeuw een boek dat wereldwijd bekendheid geniet (getuige ook de Hebreeuwse tekens die onder Indianenstammen zijn gevonden bijvoorbeeld). Niet alleen bekendheid, maar wereldwijd aanvaard als hét heilige boek. (Nu ja, zo goed als het geheel van Europa en Azië en een groot deel van Afrika). Sommige historici hebben er hun werk van gemaakt om dat inzichtelijk te maken in spannende romans, zoals Ellis Peters die ik al noemde, maar ook Peter Tremayne!
De Koran is een reactie op het theologische afdwingen van de enige orthodoxe in het Rooms-Constantinopel geregeerde christendom van die tijd. Van het Nieuwe Testament kun je zeggen dat dit polemiek in de wereld heeft gebracht, waarop dus deze West en Oost Romeinse kerk ontstond die zwaar polemisch was ingesteld. De Koran is vaak de logische reactie daarop van een samenleving die pertinent weigert om zich de les te laten lezen door een Westerse vijandige mogendheid. Heel boeiend natuurlijk! Want… actueel!
Interessant. Dus ik heb verzen als die in Numeri 31:17-18 ook verkeerd gelezen, claimt u? En hoe legt u het onderscheid tussen dergelijke bijbelse teksten en bijvoorbeeld Islamitische teksten die schijnbaar oproepen tot geweld?
Is er überhaupt een verschil, of moeten/kunnen ook die teksten wellicht in een andere context gelezen worden? En dan, wie bepaalt welke context de juiste is en op grond waarvan?
Wat een verademing, dit. Een straal licht in alomtegenwoordige duisternis.
Dank voor de reactie.
Shalom
Verkeerd vertaald zou ik niet direct zeggen, maar het verbranden met vuur gebeurde in de Bijbel niet met levende mensen of dieren. Nooit. Het gaat dus om hoe je het ‘verbranden met vuur’ interpreteert. Omdat we het idee van de Middeleeuwse brandstapel kennen, koppelen we dat bijna automatisch aan deze verzen, dát is dus onterecht. Crematie is ook ‘verbranden met vuur’, en dat is logischer om eraan te koppelen, omdat dit wel in de Bijbel voorkomt, zij het slechts 1 keer.
Over crematie:
Het blijft een symbool Brian. Net als de doop een teken is van het sterven en opstaan met Christus, zo is een crematie een teken van het voorgoed verliezen van je erfenis. Of dat terecht is en je ook werkelijk je erfenis volledig verliest, dat laat ik aan God over.
De volgende verzen zijn verkeerd vertaald?
Leviticus 21: 9
Als nu de dochter van enigen priester zal beginnen te hoereren, zij ontheiligt haar vader; met vuur zal zij verbrand worden.
Leviticus 20: 14
En wanneer een man een vrouw en haar moeder zal genomen hebben, het is een schandelijke daad; men zal hem, en diezelve met vuur verbranden, opdat geen schandelijke daad in het midden van u zij.
Zou dus als volgt vertaald moeten worden:
Als nu de dochter van enigen priester zal beginnen te hoereren, zij ontheiligt haar vader; met vuur zal zij gecremeerd worden.
En wanneer een man een vrouw en haar moeder zal genomen hebben, het is een schandelijke daad; men zal hem, en diezelve met vuur cremeren, opdat geen schandelijke daad in het midden van u zij.
Crematie gevolgd na steniging?
“Als de mens zijn leven en zijn naasten zó misbruikt dat hij minder geweten dan een dier overhoudt, kun je een crematie verwachten in het Koninkrijk van God. Een crematie staat voor een onterving. Voor jou is er dan geen toekomst meer, geen graf of erfenis in het beloofde land en dus ook geen herstel van erfenis in de opstanding. Dat is mijn midrasj hierbij.”
Als er heden ten dage mensen kiezen voor crematie na hun dood, ipv een begrafenis. (het zij uit financieel oogpunt, etc)
Dan is dit dus iets waar iemand zelf ABSOLUUT NIET voor zou moeten kiezen.
Reactie/Aanvulling/correctie graag.
Shalom,
Brian
De Joden waren ook het eerste volk ter wereld dat de doodstraf afschafte, al in het jaar 30, dus bijna tweeduizend jaar geleden.
Vergelijk dat met Nederland, dat de doodstraf pas in 1870 afschafte en pas in 1983 verbood in de Grondwet.