Grieks-idealistische levensbeschrijving Cyrus

Koresj (Grieks: Cyrus), koning van Perzië, werd door God Zijn messias genoemd (Jes 45:1). Hij is in Bijbelse zin bekend geworden doordat hij de Isra‘Elitische ballingen in Mesopotamië toestond naar huis terug te keren en hun godsdienst – de Tempel – mochten herstellen. De Griekse schrijver Xenophon schreef het biografische boek Cyropedie over hem. Hoe deed hij dat?

Boekanalyse
Xenophon (430-355 BCE) was leerling van de Griekse filosoof Socrates. Als Athener had hij opmerkelijk genoeg meer voorkeur voor de staatsinrichting van de stad Sparta, de grote tegenstander van Athene. Hij was conservatief en zag in de oligarchische staatsinrichting van Perzië uit zijn dagen sterke overeenkomsten met die van Sparta.

Daarom schreef hij dit boek, waarin hij de voortreffelijkheid van de Perzische koning Cyrus beschrijft. Daarin komen zaken als tolerantie, multi-culturaliteit, respect voor onderdanen en overwonnenen, maar ook lieflijkheid, eerlijk en dapperheid naar voren. Het is feitelijk een studie over de ideale leider die de lezer een spiegel voorhoudt.

Het boek zou een biografie van Cyrus de Grote (c.590-530 BCE) zijn van geboorte tot en met zijn dood, maar wat meteen opvalt is dat alles in een Hellenistische context is beschreven. Maar weinig van de Oosterse cultuur komt naar voren. Dat blijkt al uit het feit dat Cyrus, de hoofdpersoon in dit boek meer dan 100 jaar eerder dan Xenophon leefde. De Cyropedie van Herodotos wijkt ook af.

Toch is zijn verslag niet helemaal uit de lucht gegrepen. Hij was deelgenoot van een veldtocht van Griekse huurlingen in het Perzische leger en hij leidde hen terug naar Griekenland. Hij beschreef dat in zijn bekendste boek: de Anabasis.

De Cyropedie beschrijft het leven van Cyrus nogal gedetailleerd, maar levendig en levensecht met veel gesprekken. Er komen dus maar weinig theoretische betogen in voor. Zijn boek werd later erkend door grote filosofen (Plato/Aristoteles) en wereldleiders, zoals Alexander de Grote en huidige leiders.

Dit boek is de vertaling van een Engelse uitgave uit 1914 (geactualiseerd in 1983). Het heeft een inleiding van de vertaalster en bestaat uit acht hoofdstukken vooraf gegaan door een voorwoord van Xenophon. Het langste hoofdstuk gaat over het einde van het leven van Cyrus.

Bij de tekst staan voetnoten met uitleg en er is een namen & begrippenlijst en een eenvoudige landkaart opgenomen. In een appendix wordt uitleg gegeven over de opbouw van het leger.
Dit boek is te lezen zonder achtergrondkennis.

Evaluatie
Dit is een van de weinige Nederlandse vertalingen van de Cyropedie en waarin de aandacht niet ligt op politiek. Het leest vrij vlot, al zijn de gesprekken soms langdradig. Ook is de toon nogal idealistisch en minder realistisch.

Hoofdonderwerp is ideaal leiderschap, maar de lezer leert ook de vele volken van Mesopotamië en Anatolië kennen. De grote tegenstander is het wereldrijk Asjoer en het hoofddoel Babylon.

Dit boek heeft geen zoekregister, maar wordt wel aangeraden voor de geïnteresseerden.


Xenophon, Cyrus de Grote. Een studie in leiderschap. Vertaald door M. van der Weiden. 2022, Ta grammata, Groningen, 312 pagina’s, € 19,90, ISBN: 9789083234700.