Hoe ontwikkelde messianisme zich? – deel 2

Voor vrijwel alle christenen is de Here Jezus dé Messias. De meeste Joodse gelovigen ontkennen dat of hebben daar grote twijfels over. Messiaanse gelovigen (Joods of niet) volgen echter vaak (nog) het traditioneel christelijke spoor en/of praten christenen na. Maar vergissen Joden zich dan en hoe komen christenen aan hun bewering? Wat betekent dat Messiasschap eigenlijk in Bijbelse zin?

In het eerste artikel in deze serie kwam naar voren dat messianisme in de Tenach (Oude Testament) nauwelijks voorkomt en in het beste geval een secundair onderwerp is. Toch is het in het Tweede Tempel-Jodendom doorontwikkeld van algemeen messianisme tot de gerichtheid op Één unieke Messias.

Messianisme bleek te zijn ontstaan vanuit de grote problemen van het Joodse volk door de eeuwen heen. Langzaam kwam er steeds meer behoefte aan dé godsdienstige Leider die de zuivere eredienst aan God onder het volk zou herstellen en doorvoeren en hen definitief zou verlossen van niet-Isra‘Elitische overheersing.

Het Joodse messianisme bleek in de periode na het afsluiten van de Tenach te zijn ontstaan. Dat verklaart dat het vrijwel lijkt te ontbreken in de Tenach. Maar die latere ontwikkeling ervan leidde tot een herwaardering van de Tenach. Die werd messiaans geherinterpreteerd. In dit deel van deze serie zal dat nader worden bekeken. Ook wordt onderzocht welke Bijbelse Personen, vooral de Here Jezus, daar wel (deels) of niet aan voldeden.

Definitie
Uit het vorige artikel kan de volgende werkdefinitie van Joods messianisme worden opgesteld:

Sterke gerichtheid op het realiseren van Isra‘Els functie in Gods heilsplan (compleet uitvoeren van Zijn verering en dienstbetoon door Torahnavolging). Daartoe worden hun grote, sterke vijanden (intern en extern) weggenomen. Maar wordt tegelijkertijd de ernstige noodsituatie van de galoet (verstrooiing van Isra‘El onder de natiën) opgeheven en doet God hen terugkeren naar het beloofde Land.

Deze definitie toont dat messianisme Theocentrisch gericht is en geen doel op zich.

Messiaanse functies
Aan de hand van deze definitie werden de ambten en bedieningen genoemd in de Tenach messiaans geëvalueerd. In volgorde van betekenis:

1. Een beslechter (sjofet)
Sporadisch/kortstondig/lokaal militair optreden met dito effect. Een sjofet die als richter een deel van Isra‘El bevrijdt van een acute buitenlandse bedreiging. Zodra die bedreiging is overwonnen verdwijnt de beslechter weer naar de achtergrond.

2. Een verlosser van een buitenlandse overheerser
Kortstondig (militair) optreden met blijvend collectief effect. Dit is een leider van het nationale soort. Mosjéh (Mozes) had dit messiaanse aspect in verband met Mitsrajim (Egypte), al trad hij aanvankelijk niet militair op[1].

3. Een profetisch Torahleraar
Godsdienstig optreden met blijvend collectief effect. Deze persoon zal Isra‘El laten terugkeren naar de Torah en belangrijke zaken openbaren en Bijbelse profetieën vervullen (intern gericht)[2]. Eventueel zou hij profeteren. Mosjéh had dit messiaanse aspect.

4. Een beslechter-profeet
Sporadisch/kortstondig/lokaal godsdienstig en/of militair optreden met collectief effect omdat deze persoon langere tijd aanblijft. Een persoon die niet alleen Bijbelse profetieën vervuld, maar ook nieuwe, belangrijke profetieën aan Isra‘El bekend maakt. Daarnaast treedt zo’n soort leider ook krachtdadige op tegen maatschappelijke misstanden (intern gericht). Mosjéh had dit messiaanse aspect en in deze bediening als messias op te vatten, maar ook Sjemoe‘El (Samuël).

5. Een grondvester van Gods bestel
Langdurig militair optreden met collectief godsdienstig effect omdat deze persoon meestal een dynastie (gereguleerde opvolging) instelt. Dit is een nationale leider van de koninklijke soort[3]. Meest ideaal is de hervestiging van het Dawiedische koninkrijk[4], maar hij kan ook van kohanitische afstamming zijn. Hij die de Tempel herbouwt of de bestaande reinigt en de eredienst hervormd in Bijbelse zin. Mosjéh was zo’n messias.

Messiasschap van Mosjéh
Tot op heden is Mosjéh Isra‘Els grootste messiaanse leider, zoals ook blijkt uit het bovenstaande. Ondanks dat er bij zijn messiasschap toch een aantal belangrijke kanttekeningen kunnen worden geplaatst.

Mosjéhs menselijke afkomst en zijn optreden als messias is breed beschreven in de Tenach. Zelfs met de ernstige gevolgen van zijn falen erbij. Ondanks dat er een goddelijk aspect aan Mosjéh is geschonken bleef hij volledig mens[5].

Natsriem Messianisme
De Here Jezus vormde als onafhankelijk[6] Bijbelleraar een Eigen groepering[7] die de verkondiging van Gods boodschap aan Isra‘El en later de wereld moest voortzetten. Zijn werden Natsriem genoemd: talmoediem (leerlingen) van deze Bijbelleraar uit Natsrat (Nazaret; Mt 21:11)[8].

Op basis van Zijn oorspronkelijke boodschap ontwikkelden Zijn eerste talmoediem een speciaal messianisme dat ook steeds meer de boventoon werd van wat zij overdroegen. Ondanks dat na enige tijd duidelijk werd[9] dat dit natsriem messianisme nogal gebrekkig en onvolledig was. Belangrijkste vraag was echter of hun Meester, de Here Jezus, dé verwachte Messias was.

Vermeende Messiasschap van de Here Jezus
Als het optreden van de Here Jezus in de eerste eeuw wordt vergeleken met bovenstaande vijf soorten messiaans optreden in de Tenach, dan moet vastgesteld worden dat Hij alleen en enigszins voldeed aan soort 3.

Hij heeft nooit expliciet voor Isra‘El het zwaard opgenomen tegen buitenlandse indringers (soort 1), Isra‘El niet verlost van de Romeinse overheersing[10] (soort 2) en is niet bekend om Zijn herstel van grote maatschappelijke mistanden (soort 4). Maar Hij was zeker niet de hersteller van Gods gezag in Isra‘El (soort 5).

In het aardse optreden van de Here Jezus komt Hij wel naar voren als buitengewoon Torahleraar, maar zijn invloed in die bediening werd geen algeheel gemeengoed van Isra‘El. Slechts een klein deel van Isra‘El heeft Hem als zodanig aangenomen, maar slechts een nog kleinere groep (de talmoediem) is wat Hij leerde ook zelf gaan navolgen. Dus als Torahleraar classificeert Hij wel messiaans, maar niet als de door heel Isra‘El geaccepteerde Messias.

Aan het onder Isra‘El levende messianisme heeft de Here Jezus niet voldaan[11]. Hij kondigde echter de verlossing aan van dat wat Isra‘El spiritueel overheerste; de zondemacht. Dat Isra‘El daar nodig van verlost diende te worden, omdat dit fysieke overheersing domineert/bepaald.

Volgende artikel
In het volgende artikel wordt dieper ingegaan op de interpretatie door de talmoediem van de Here Jezus als dé Messias en wat voor messiaanse Eigenschappen Hij feitelijk had.

+++
[1] Later droeg God hem op een leger uit Isra‘El te vormen.
[2] Zoals vaak worden Bijbelse profetieën maar deels vervuld of krijgen een bijzondere vervulling, terwijl de uiteindelijke definitieve vervulling nog in het verschiet blijft.
[3] Deze leider wordt vaak in verband gebracht met de stam Jehoedah op basis van eerdere profetieën, maar deze leider van Godswege vervult niet altijd specifiek die profetieën. Het gaat hierbij immers om persoonlijk daadkracht en niet om afstamming.
[4] Dat is een volkomen (alle stammen) Isra‘Elitisch godsdienstig koninkrijk, waarin de Torah optimaal wordt nagevolgd en heel Isra‘El deelt aan de zegen en welvaart dat daaraan wordt toegeschreven.
[5] Nergens staat in de Tenach dat hij opstond uit de dood en/of naar de hemel is opgestegen. Al wordt dat laatste wel beweerd.
[6] Hij kwam niet voort uit een van de bestaande Joods-godsdienstige groeperingen van Zijn tijd en zocht ook geen aansluiting met hen.
[7] Dit ging een gemeenschap vormen gericht op zending. Het kerkinstituut onderscheidt zich hiervan negatief door diens naar binnen gerichtheid.
[8] Hoewel de benaming natsrie ook een eigen spirituele betekenis heeft: bewakers (van de Isra’Elitische godsdienst).
[9] Zo werd het de eerste apostelen nog voor hun overlijden duidelijk dat de spoedige wederkomst van de Here Jezus veel langer zou gaan duren. Tot hun grote ontgoocheling moesten ze bekennen dat ze het zelf dan toch niet zouden meemaken. Vandaar dat enkele van hen later belangrijke zaken op papier gingen zetten die werden gebundeld die de geschriften van het Nieuwe Verbond (het Nieuwe Testament) genoemd werden.
[10] Hij riep zelfs op die te eren en zich er niet tegen te verzetten.
[11] Het door Hem bereikte resultaat ligt veel meer op het spirituele terrein. Onzichtbaar voor mensen zonder het benodigde spirituele inzicht.