Hoe zijn we zo anti-Joods geworden?

Het is mijns inziens de meest langdurige dwaling binnen het christendom. Bovendien is het een leer, een manier van denken, die tot onvoorstelbaar veel haat, onrecht en de meest vreselijke moordpartijen heeft geleid. Daarmee is het een manier van denken die zonder meer als buitengewoon kwalijk is te bestempelen. Ik bedoel het antisemitisme, de haat tegen de Joden, die zo algemeen aanvaard en gangbaar is geworden in de kerk.

Door Oscar Lohuis

Terwijl wij nota bene alles aan Israël te danken hebben – het heil is immers uit de Joden – groeide er als snel onder de niet-Joodse gelovigen in de kerk een sterke antipathie tegen de Joden. Een van de vroege kerkvaders was Johannes Chrysostomos (344-407). Hij had zijn naam te danken aan hoe goed hij kon spreken – chrysostomos betekent ‘gouden mond’ – maar ten aanzien van het Joodse volk zei hij: “De synagoge is erger dan een bordeel. (…) Het is de plaats van ontmoeting voor de moordenaars van Christus. Ik haat de synagoge en ik haat de Joden.” De meeste bekende en invloedrijke kerkvader was Aurelius Augustinus (354-430). Hij heeft geschreven: “Ik haat de vijanden van uw Woord. Ik wilde dat U hen (de Joden) zou slaan met een tweesnijdend zwaard.”

“Terwijl Jezus huilde om de toekomstige vernietiging van Jeruzalem,
hebben de christenen zich eeuwenlang verblijd over het onheil dat over Jeruzalem is gekomen.”

Anti-Joods

Hoe is het mogelijk dat de volgelingen van de Joodse Jezus zo anti-Joods zijn geworden? Terwijl Jezus huilde om de toekomstige vernietiging van Jeruzalem – “toen Hij de stad zag weende Hij over haar” (Lucas 19:41) – hebben de christenen zich eeuwenlang verblijd over het onheil dat over Jeruzalem is gekomen. De apostel Paulus werd uit menig synagoge gegooid, maar was zeer, zeer bewogen met zijn eigen volk (Romeinen 9:1-3). Zowel Jezus als Paulus als ook al de andere apostelen waren Joden, die natuurlijk niet antisemitisch waren. Hoe is het dan toch mogelijk dat het christendom dan wel zo antisemitisch is geworden?

De grote kerkhervormer Maarten Luther schreef in 1543: “Wat zullen wij christenen doen met dit verdoemde en verstoten ras van Joden? (…) Hun synagogen moeten in brand gestoken worden, hun gebedenboeken en Talmoed moeten van hen afgenomen worden (…) op dat we verlost worden van deze onverdraaglijke duivelse last, de Joden.” Nog een laatste citaat, van niemand minder dan Johannes Calvijn (1509-1564): “Hun verrotte onbuigzaamheid verdient dat ze altijd onderdrukt blijven, en dat ze sterven in hun ellende, zonder enig mededogen.”

Afgrijselijke erfenis

Yad Vashem is de gedenkplaats in Jeruzalem waar slachtoffers en helden van de Holocaust worden herdacht. In het historische museum van Yad Vashem loop je door allerlei verschillende ruimten. In de eerste ruimte die je binnenwandelt, wordt rechts van alles getoond over de opkomst van Hitler in de jaren dertig. Links daarvan, in een hoek die zich dan schuin achter je bevindt, wordt een film getoond over de historische wortels van het antisemitisme in Europa. Deze film gaat hoofdzakelijk over de leer van de kerk!

Over dat de Joden al heel vroeg in de kerk als de God-moordenaars werden beschouwd. Zij hadden immers de Zoon van God vermoord. En hun uitroep voor Pilatus “Zijn bloed kome over ons en onze kinderen” (Matteüs 27:25) is door de kerk eeuwenlang aangegrepen als een rechtvaardiging voor Jodenhaat, -vervolging en -uitroeiing. Wel tien minuten lang wordt er van alles getoond in die film over christelijk antisemitisme.

Ik zat daar als christelijke voorganger, met om mij heen alleen maar Joodse jongvolwassenen van rond de twintig, omdat een grote groep dienstplichtigen naast mij had plaatsgenomen. Dat is dus het beeld dat deze jongeren in Israël krijgen van het christendom.Wat zullen wij doen met deze afgrijselijke ‘erfenis’?

Los van de wortel

Dit voorjaar las ik het boek van Werner Keller … En zij werden verstrooid onder alle volken. De auteur behandelt in zijn boek op meesterlijke wijze de geschiedenis van het Joodse volk sinds de tijd van de Bijbel. Zeer schokkende dingen treffen wij ook in dit boek aan over hoe de kerk de Joden al van vroeg af aan is gaan beschouwen en behandelen. Nadat het christendom de staatsgodsdienst van het Romeinse Rijk en later het Byzantijnse Rijk was geworden, werden Joden verplicht het Jood-zijn af te zweren en christen te worden. Op veel plaatsen werden zij verplicht zich te laten dopen, anders werden ze gedood.

Bid voor besef binnen de kerk over dit vreselijke verleden. Dat er bewustwording en erkenning van zal zijn en dat we hiervan zullen leren en onze houding ten opzichte van het Joodse volk zullen veranderen.Meer gebedspunten Hiermee is het christendom radicaal ingegaan tegen wat Paulus schrijft in Romeinen 11 aan de niet-Joden (die op een gegeven moment ook tot geloof in Jezus begonnen te komen, nadat eerst vele tienduizenden Joden Hem waren gaan belijden als de Messias van Israël): beroem u niet ten opzichte van Israël! Het christendom vergat dat er een wortel is die het draagt, en ging geloven dat het zelf de wortel was geworden. Het christendom verloor het zicht op zijn eenheid met Israël, en is zich willens en wetens gaan afsnijden van zijn Joodse wortels en werd antisemitisch.

Geen evangelie zonder Israël

Al bijna tweeduizend jaar geleden heeft God ons duidelijk gemaakt dat wij als niet-Joodse gelovigen in Jezus Christus het Joodse volk goed moeten doen en hen zoveel liefde en gerechtigheid moeten laten zien, dat ze zich af zullen gaan vragen hoe dat komt. Hij heeft ons geleerd om hen zo te zegenen, dat zij in ons iets zullen zien van de liefde van (hun eigen) God. Opdat zij jaloers worden (Romeinen 11:11) op de (innerlijke) gerechtigheid die er door de Heilige Geest in ons is en op die wijze getrokken zullen worden tot Christus.

Laat ons erop bedacht zijn de vervangingstheologie – de leer dat de kerk in de plaats van Israël is gekomen – en de uitlopen daarvan te ontmaskeren en van ons af te werpen. Laat ons alles doen wat mogelijk is om recht te zetten wat mis is gegaan, voor zover het in ons vermogen ligt. God gaat Zijn unieke weg met Israël, getuige Romeinen 9-11 en zoveel andere Bijbelteksten. Wij mogen het evangelie niet meer prediken zonder liefde voor, steun aan en gebed voor Israël.

Dit artikel verscheen voor het eerst op Christenen voor Israel.nl

Ds. Oscar Lohuis is rondreizend evangelieprediker, Bijbelleraar en schrijver.