Parasha Jitro: tien geboden of tien woorden?

Parasha: Jitro, Exodus/Shmot שמות 18-21, Haftara: Jesaja 6:1-7:6, 9:6-7 en Matheus 5:8-20. 

Jitro is volgens de Joodse overlevering een nazaat van Abraham via zijn derde vrouw, Keturah. Of is zij de tweede vrouw? Sommige overleveringen melden dat na de dood van Sarah, Abhraham (opnieuw) met Hagar zou zijn getrouwd en dat Keturah dezelfde persoon dus is.

Jitro erkent Elohiem, JHWH, als de Grote God (Ex. 18:11) en was met Moshe blij dat het allemaal zo goed was afgelopen met het volk, na de vreselijke onderwerpingsperiode in Egypte. De priester uit Midian, het huidige noord Saudi Arabië, is een wijs man met strategisch en maatschappelijk inzicht. Hij geeft zijn schoonzoon het advies niet teveel hooi op de vork te nemen door overal zelf de hand op te willen leggen, alles te willen controleren en in de gaten te willen houden. Moshe moet zorgen, adviseert hij, niet burn-out te raken. Hij moet werkzaamheden uitbesteden en vertrouwen op wijze raadgevers. Een nog altijd wijs advies van pakweg 3500 jaar oud.

Hfst.19 verhaalt de bijzondere band die Adonai opbouwt met zijn geliefde volk. Hij heiligt hen tot Zijn bruid. De Heilige Adonai wil dat Zijn volk zich ook heiligt en zich heilig gaat gedragen door te doen wat Hij zegt. Het zal een volk van koninklijke priesters zijn, apartgezet, geheiligd voor het doel om een licht te zijn voor de volkeren en om de volkeren vóór te leven aangaande de wegen van de Schepper. De uitverkiezing van Israel is gericht op het behoud van heel de wereld, want heel de aarde is van Hem (Ex. 19:5). Het hele volk staat vol spanning bij de berg Chorebh en zegt tegen Moshe dat ze zullen doen wat ze beloofden: Hem volgen. Maar hoe breekbaar zijn menselijke woorden… Gods Woord staat echter onwankelbaar vast.

De verschijning van Gods Aanwezigheid bij de Berg is een gebeuren wat ingegrift is in het geheugen van héél het volk tot op de generatie van vandaag de dag. Er zijn niet alleen priesters aanwezig die de donder horen en de rook zien, nee, héél het volk is getuige (Ex. 20:18). Zijn Stem is als het geluid van een Shofar en er staat dat zij de ‘kolot zien’ קולות. Kolot wordt vlak vertaald met bliksem maar letterlijk is het ‘stemgeluid.’

Tien Geboden?

Wat zij zien is te omschrijven als het letterlijk neerdalen van de Letters/Woorden van Adonai. Zij zien JHWH, het Levende Woord, neerdalen en horen deze Stem luid spreken. Zoiets vergeet een volk nooit. De Woorden die gesproken zijn, staan bij ons o.a. bekend als de ‘Tien Geboden.’ Alleen… er staat niet in het Hebreeuws dat het wetten, voorschriften (chok חוק, thorah תורה ) of regels (mishpatiem משפתים) zijn.

Het zijn geen ‘geboden,’ het zijn de ‘Tien Woorden’ (Eser Dibharoth) דברות אשר en ze staan bijna allemaal, behalve het vierde en vijfde Woord, in de onvoltooide wijs. Oftewel: shabat vieren (4e Woord) en de ouders hoog houden (5e Woord) is een activiteit die we hier op aarde al kunnen beoefenen en behoren uit te voeren. Als Israel (incl. de koningen, profeten, Jehoshua en Zijn volk) dat na minimaal 3500 jaar nog steeds kan, dan kan iedereen dat! De andere 8 Woorden zijn uiteraard niet minder relevant en ook niet minder van deze tijd, maar zijn voor de meerderheid van de mensen wel veel moeizamer om vast te houden.

Luister

Deze 8 Woorden worden ons ook op het hart gedrukt, moeten ons ook worden ingeprent en deze staan behalve voor nu ook voor de toekomst, de onvoltooide wijs! Ooit zal er een periode zijn waarin men geen andere goden dient; steelt; echt breekt; zal men niet moorden en bedriegen. HalleluJah, het komt dus echt goed met onze wereld, maar we moeten wel leren luisteren; het moeilijkste werkwoord voor de mens: Shma Yisrael, Adonai Echad (Hoor Israel, Adonai is Eén).

De ‘Tien Woorden’ van hfst. 20 zijn dus ook hoopvolle beloften voor de toekomst, waarin Zijn Koninkrijk op aarde zichtbaar gestalte gaat krijgen en wij onder onze druif en vijgenboom mogen zitten. De roeping van Jesaja wordt behandeld en daar zijn de moeilijke woorden: ‘Horende hoort, maar versta niet en ziende ziet, maar merk niet!’ We weten allemaal hoe de geschiedenis is gegaan voor het volk Israel en hoe de steden inderdaad zijn verwoest (vs 11), hoe de mensen zijn weggedreven uit het land (vs 12) omdat men inderdaad niet heeft verstaan en niet heeft opgemerkt…

Toorn

God maakt al Zijn beloften waar, ook de onheilspellende… Toch redt Hij eerst nog koning Achaz van Efraïm en de Syriërs. ‘Wees niet bevreesd voor deze rokende puinhopen,’ zegt Hij regen Achaz. Wel, Achaz ziet helemaal geen rokende puinhopen, hij ziet een legermacht, aangevoerd door twee vijandelijke koningen. Maar toen God met deze twee klaar was, waren het wel twee rokende puinhopen… Pas op voor de toorn van onze God!

Waarom de lezing in Mattheus nu middenin de Zaligsprekingen moet beginnen is ons onbekend, wij lezen het liever vanaf vers 1. Wat Hij hier tegen Zijn eigen volk Israel zegt, is zo beloftevol, maar ook waarschuwend. Als we Hem werkelijk willen volgen dan ontstaat er als vanzelf tegenstand en zelfs vervolging. Wel, dat hebben zeer velen door de eeuwen heen geweten! Volhouden en blijven houden van Hem, op geen manier verslagen om in te mogen gaan in het Koninkrijk der Hemelen.

Nee, de Wet, de Thora is allerminst afgedaan, maar Zijn kruisdood en opstanding onthult Zijn reddend werk in onze heilsgeschiedenis. De Thora blijft ten allen tijde en Hij verwerkt Gods toorn in Zijn kostbaar offer, het Offerlam, wie is als Hij? Shabat shalom!

Yair en Karen Strijker van Studiehuis Reshiet maakten november 2013 met hun kinderen Ruth en Shmuel alija naar Israël. Na een roerige tijd in Sde Tsvi, hemelsbreed 16 kilometer van Gazastad, verhuisden ze januari 2015 naar Na’ale in Samaria, waar ze volgens de profetie van Jeremia 31:6 de volken oproepen naar Jeruzalem te komen om ‘te leren van onze God’.