Schatten uit Khirbet Qeiyafa | Bijbelse stad opgegraven

KHIRBET QEIYAFA / JERUZALEM | Het Bijbellandenmuseum in Jeruzalem opent op 5 september een tentoonstelling over Khirbet Qeiyafa. De plek is in de afgelopen jaren bekend geworden omdat de opgravingen lieten zien dat de Judeërs in de tiende eeuw voor Chr. versterkte steden konden bouwen. 

Dat brengt de theorie aan het wankelen dat koning David (997-965 v.Chr.) en koning Salomo (965-932 v.Chr.) slechts kleine vorsten waren of helemaal niet hebben bestaan, zoals sommige archeologen hebben gezegd.

Khirbet Qeiyafa is slechts te bereiken via stoffige paden die langs rotsen, struiken en bomen voeren. Vanaf de top van de heuvel zijn de ruïnes te zien van wat vroeger een stad moet zijn geweest van 2,3 hectare.

Opgravingen in Khirbet Qeiyafa, Saäraïm. Foto: Alfred Muller

IJzertijd
Archeoloog Sa’ar Ganor van de Israëlische Oudheidkundige dienst ontdekte hier in 2005 gebouwen uit de ijzertijd (1200-587 v.Chr.). Dat was voldoende reden voor nader onderzoek. Hij en professor Yosef Garfinkel van het Instituut voor Archeologie van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem verrichtten er met de hulp van studenten in de jaren 2007 tot 2013 opgravingen. Ook een team onder leiding van professor Michael Hazel van de Southern Adventist University van Tennessee werkte hieraan mee.

De stad lag tussen twee andere steden in. Twee kilometer naar het westen ligt een tel, die de meeste wetenschappers identificeren met Azeka. Een halve kilometer naar het zuidoosten ligt Khirbet Shuwayka, waarschijnlijk het Bijbelse Socho. In 1 Samuël 17:1 lezen we dat de Filistijnen zich verzamelden in het kamp Efes-Dammim, tussen Socho en Azeka. Het woord ’efes’ betekent ’hoek’ en ’damim’ betekent ’bloed’. Garfinkel denkt dat dit het bloedige gebied was waar de Israëlieten en Filistijnen oorlog voerden.

Khirbet Qeiyafa – Overblijfselen van huizen en de stadsmuur. Op de achtergrond de Elahvallei. Foto: Alfred Muller

Vallei van de Eiken
De stad lag in de Elahvallei of Vallei van de Eiken. Dat was de streek waar het laagland van de Filistijnen en het bergland van de Judeeërs aan elkaar grensden. Twaalf kilometer verderop ligt Tel Tsafit. Daar bevinden zich de ruïnes van de Filistijnse stad Gath, waar de reus Goliath vandaan kwam.

De stad was omgeven door een zware muur met twee grote poorten. Garfinkel gelooft dan ook, dat het ging om de stad Saäraïm, wat “twee poorten” betekent. Volgens 1 Kronieken 4:31 lag dit in het gebied van David. De stad werd slechts dertig of veertig jaar bewoond. Waarom de bewoners wegtrokken is onbekend – mogelijk was het vanwege oorlogen met de Filistijnen. In latere tijden woonden er opnieuw mensen op de heuvel.

De stadspoorten waren zwaar. Het fundament bestond uit een acht ton zware steen, die mogelijk ter plekke werd uitgehouwen. De stadsmuur bestond uit twee muren die parallelel aan elkaar liepen. In de oudheid vulden de mensen die met stenen, zodat ze extra dik en sterk werden. In Khirbet Qeiyafa bleek er echter een holle ruimte tussen beide muren te zitten. De bewoners die hun huizen tegen de muren bouwden, gebruikten die ruimte als extra kamer.

Kruik met inscriptie. Foto: Tal Rogovsky

Varkens
Het ging hoogstwaarschijnlijk niet om een stad van de Filistijnen. De onderzoekers vonden namelijk geen botten van varkens. Het Filistijnse aardewerk ontbrak vrijwel geheel. Varkensbeenderen en grote voorraden aardewerk werden wel gevonden in Filistijnse steden zoals Gath, Ashkelon en Ashdod. Ook vonden de onderzoekers een potscherf met een inscriptie. Het bleek uiterst moeilijk het schrift te ontcijferen, maar waarschijnlijk ging het om een variant van het proto-Hebreeuws.

Garfinkel liet de olijfpitten die zijn teams vonden onderzoeken door de universiteit van Oxford met de koolstofmethode. Het onderzoek toonde aan dat de pitten dateren uit 1050 tot 969 v.Chr. “Dit kan uit de tijd van koning David of koning Saul zijn”, zegt Garfinkel. Het is dus aannemelijk dat de Judeeërs onder Saul of David in staat waren versterkte steden te bouwen.

Het was een tijdperk van grote veranderingen, die volgens Garfinkel gepaard ging met bloedvergieten. De mensen verlieten het land en begonnen sterke steden te bouwen. Daar waren weer vorsten voor nodig – en die raakten met elkaar slaags.

Uit onderzoek op verkoolde olijfpitten blijkt dat de stad al aan het einde van de 11e of begin 10e eeuw v.Chr. bestond. De pitten werden gevonden in de onderste archeologische laag. Foto: Bible Lands Museum.

Expositie
Het Bijbellandenmuseum (in het Engels bekend als Bible Lands Museum) brengt bij de expositie “In de Vallei van David en Goliath” de stad en omgeving tot leven. Animatiebeelden suggereren dat het om een mooie, fraai afgewerkte stad ging. Kaarten laten zien waar de stad precies in het landschap lag. De voorwerpen zijn afkomstig uit de ruïnes, de gebouwen, poorten en woonhuizen. De bezoekers krijgen ook tempeltjes van circa 20 of 30 centimeter hoog. Deze duiden erop dat de bewoners mogelijk een afgod in huis hadden. Opvallend is dat de kleine tempels dezelfde decoraties hadden die de Bijbel geeft van de tempel van Salomo en zijn paleis in Jeruzalem. Het museum laat ook een model zien van een huis dat tegen de stadsmuur was gebouwd. Op de binnenplaats stond een grote steen rechtop. Dit was de zogeheten gewijde paal.

Ook laat het museum een belangrijke gedenksteen uit Tel Dan zien, die het te leen heeft gekregen. De inscriptie uit circa 800 v. C. somt de overwinningen op die een Aramese koning – waarschijnlijk Hazael – heeft behaald op tientallen koningen. Ook de koning van Israël en diens bondgenoot, de koning van “het Huis van David” verschijnen in de rij. Het betreft de eerste vondst die verwijst naar koning David – buiten de Bijbel om. De steen is belangrijk omdat deze het Bijbelse verhaal bevestigd dat er een dynastie van David bestond.

De Tel Dan gedenksteen met de inscriptie “het Huis van David”.