Shabbats­lezingen: Neem de Shabbatsdag in acht

De Tien Woorden, herhaald in Deuteronomium 5, dragen op de Shabbat te heiligen als wekelijkse rustdag. Je bent geen slaaf van je werk, zoals in Egypte. Iedereen wordt tot rust verplicht, ook kinderen, knechten en dieren. Het is Gods bescherming tegen werkverslaving.

De Bijbelgedeelten voor de komende shabbat WaEtchanan (En ik smeekte) zijn:
✡ Torahlezingen: Deuteronomium 3:23 – 7:11,
✡ Profetenlezing: Jesaja 40:1-26,
✡ Brit Chadashah, Nieuwe Testament: Matteüs 23:31-39.

In verband met het thema wijken we daarvan af

Een gedeelte uit de Torahlezing
Neem de shabbatdag in acht om die te heiligen, zoals de HEERE, uw God, u geboden heeft. Zes dagen zult u arbeiden en al uw werk doen, maar de zevende dag is de shabbat van de HEERE, uw God. Dan zult u geen enkel werk doen, u, noch uw zoon, noch uw dochter, noch uw dienaar, noch uw dienares, noch uw rund, noch uw ezel, noch enig vee van u, noch uw vreem­de­ling, die binnen uw poorten is, opdat uw dienaar en uw dienares rusten zoals u.
Want u zult in gedachten houden dat u slaaf geweest bent in het land Egypte en dat de HEERE, uw God, u vandaar uitgeleid heeft met sterke hand en uitgestrekte arm. Daarom heeft de HEERE, uw God, u geboden de dag van de shabbat te houden.
Deuteronomium 5:12-15 (HSV).

Een gedeelte uit de Profetenlezing
In die dagen zag ik in Juda (mensen) die op de shabbat de wijnpersen aan het treden waren en die hopen (graan) brachten en (die) op ezels laadden, en ook wijn, druiven en vijgen en allerlei (andere) lasten. Zij brach­ten die naar Jeruzalem op de shabbatdag. Op de dag dat zij dat voedsel gingen verkopen, waarschuwde ik (hen). Ook woonden er Tyriërs, die vis aanvoerden en allerlei koopwaar, die zij op de shabbat aan de Judeeërs en in Jeruzalem verkochten.
Toen riep ik de edelen van Juda ter verantwoording en zei tegen hen: Wat is dit voor een wandaad die u verricht, waardoor u de shabbatdag ontheiligt? Deden uw vaderen niet evenzo? En (vervolgens) bracht onze God al dit kwaad over ons en over deze stad. En u voegt nog (eens) toe aan de brandende (toorn) over Israël door de shabbat te ontheiligen!
Het gebeurde, toen de poorten van Jeruzalem hun schaduwen afwierpen, vóór de shabbat, dat ik zei dat de deuren gesloten moesten worden, en ik zei dat zij ze niet mochten openen tot na de shabbat. Ik plaatste (een aantal) van mijn knechten bij de poorten, (zodat er) geen last zou binnenkomen op de shabbatdag.
Toen overnachtten de handelaars en de verkopers van allerlei koop­waar buiten Jeruzalem, een keer of twee. Ik waar­schuwde hen en zei tegen hen: Waarom overnacht u bij de muur? Als u dat nog eens doet, zal ik de hand aan u slaan! Vanaf die tijd kwamen ze niet meer op de shabbat.
Ik zei tegen de Levieten dat ze zich moesten reinigen en dat ze de poorten zouden komen bewaken om de shabbat­dag te heiligen. Denk ook hierom aan mij, mijn God, en spaar mij over­een­komstig de grootheid van Uw goeder­tieren­heid.
Nehemia 13:15-22 (HSV)

Gedeelten uit het Nieuwe Testament
Aanvaard dan wie zwak is in het geloof, (maar) niet om over meningsverschillen te strijden.
De een acht de (ene) dag boven de (andere) dag, maar de ander acht al de dagen (gelijk). Laat ieder in zijn eigen geest ten volle overtuigd zijn. Wie de dag in ere houdt, houdt (hem) in ere voor de Heere, en wie de dag niet in ere houdt, houdt (hem) niet in ere voor de Heere.
Wie eet, eet voor de Heere, want hij dankt God. En wie niet eet, eet niet voor de Heere, en (ook) hij dankt God.
Niemand van ons leeft immers voor zichzelf, en niemand sterft voor zichzelf. Want als wij leven, leven wij voor de Heere en als wij sterven, sterven wij voor de Heere. Of wij dan leven of sterven, wij zijn van de Heere. Want met dit doel is Christus ook gestorven en opgestaan en weer levend geworden, dat Hij zowel over doden als levenden zou heersen.
U echter, wat oordeelt u uw broeder? Of ook u, wat minacht u uw broeder? Wij zullen immers allen voor de rechterstoel van Christus gesteld worden. Want er staat geschreven: ‘(Zo waar als) Ik leef, zegt de Heere: Voor Mij zal elke knie zich buigen, en elke tong zal God belijden.’ Zo zal dan nu ieder van ons voor zichzelf rekenschap geven aan God. Laten wij dan niet langer elkaar oordelen, maar oordeel liever dit: de broeder geen aanstoot of oorzaak tot struikelen te geven.
Romeinen 14:1 en 5-13 (HSV)

Neem de Shabbatsdag in acht
In Deuteronomium 5 worden voor de derde maal de Tien Woorden vermeld, met daarin een sociale motivatie voor het opdragen van een wekelijkse rustdag, de Shabbat. Op deze dag mag Israël gedenken dat het slaaf gewéést is in Egypte, en nu niet meer als een slaaf hoeft te draven. Exodus 20: 11 geeft een theologische motivatie: God hield op met werken op de zevende dag nadat Hij scheppend bezig was geweest.

Een paar gedachten over de Shabbat
Opperrabbijn mr. drs. R. Evers schreef in een uitleg van dit gedeelte: ‘Opvallend bij het werkverbod op de Shabbat is dat iedereen tot rust wordt verplicht. Niet alleen de kin­deren, de slaven en de dieren, maar ook het milieu wordt met rust gelaten. De menselijke heer­schappij stopt een dag volledig. Lucht­vervuiling en milieu­proble­matiek komen even tot rust. In het moderne Israël is de Shabbat in de orthodoxe wijken werkelijk een verademing. Verkeer wordt daar niet toegelaten door afsluitingen aan het begin en aan het einde van de wijk. Het is een genot om de kinderen zorgeloos op straat te kunnen laten spelen. De grond wordt met rust gelaten, men mag niet ploegen en oogsten. De Rabbijnen hebben de Tora­wet­geving uitgebreid om de beheers­instelling van de mens in te dammen.

Op Shabbat laten wij zien dat wij niet de bezitters van de Schepping zijn maar dat deze ervaren wordt als een geschenk van Boven. Iets dergelijks vinden wij ook in de voorschriften omtrent het Shemieta- of Shabbat­jaar. In het Shabbatjaar laat men het beheer over het land vrij en hebben armen en buren evenveel rechten om van de oogst te nemen als de landeigenaar. Op deze manier maakt de boer duidelijk dat G’d de uit­eindelijke bezitter is van het land.

Voor de moderne mens lijkt dit een onmogelijke op­dracht. Zolang wij er inderdaad niet in slagen – ook in ons dagelijkse jachtige leven – iets van de Sabbat­gedachte in te bouwen, zullen wij behept blijven met het beheers­baar­heid-fanatisme, dat onze tijd ken­merkt. De ‘Shabbat-sfeer’ eist onze constante aan­dacht; niet verzwolgen worden door de snel vlietende economie betekent ook tussen zondag en vrijdag bezin­nings­momen­ten inbouwen.

De Talmoedwijzen vergeleken de zevendaagse werk- en rust-cyclus met de zes jaren en het Shabbatjaar, met de zestig actieve en tien minder actieve jaren van het leven van de mens en de zes maal duizend jaar, de zes millennia, die bekroond zullen worden door het zevende duizend jaar van het koninkrijk G’ds in de Messiaanse tijden.’

Shabbat en Zondag
Mag je de Shabbat opleggen aan niet-Joden? Dat deed Paulus niet. De gelovigen uit de heidenen hebben als voorbeeld hoe de Joden hun wekelijkse rustdag in acht nemen, en de jonge christelijke gemeenten vierden aanvankelijk de Shabbat als rustdag, net als de Joden.
Zowel het Jodendom als het Christendom waren aan­trekke­lijk voor de heidenen, want die religies gaven je leefregels voor het dagelijks leven. Dat deden de afgoden en de keizer­verering niet, die waren tevreden met een offer en zoek maar uit hoe je moet leven. De invloed van de Joden op het dagelijks leven is nog merkbaar: in het Spaans heet de zaterdag Sábado, in het Italiaans Sabato.

De heidenen die God zochten te dienen, zagen weinig verschil tussen de Joodse en de Christelijke eredienst. Er werd (grotendeels) uit de zelfde boeken voorgelezen, en dezelfde geboden werden hen voorgehouden. Dat was verwarrend, en bevorderde niet de groei van de christelijke kerken. Daarom bepaalde de pseudo-christelijke Romeinse keizer Constantijn de Grote in 321 (naast andere anti-Joodse maat­regelen), dat de ver­erens­waar­dige dag van de zon voortaan de algemene rustdag is. Een dag waarop een deel van de Christenen al samenkwam, als dag van de opstanding van de Heer, al had die dag toen nog niet het karakter van een rustdag. De Bijbel bevat geen opdracht om de zondag als rustdag te vieren, al wordt wel vermeld dat de gelovigen op de eerste dag bijeen kwamen.

‘De Sabbat is Gods bescherming tegen werkverslaving’

Zie ook: Vrede over Israël, Hebreeuwse les Shabbat