Sjabbats­lezingen: Kijk niet alleen naar het uiterlijk

Jakob was smoorverliefd op de mooie Rachel. Hij was zwaar teleurgesteld, toen hij werd bedrogen met haar oudere zuster Lea. Toch koos God voor Lea om haar tot de belangrijkste stammoeder van zijn volk te maken.

De Bijbelgedeelten voor de komende sjabbat Wayetze (En hij vertrok) zijn:
✡ Torahlezing: Genesis 28:10 – 32:3,
✡ Profetenlezing: Hosea 11:7 -14:9,
✡ Brit Chadashah, Nieuwe Testament: Johannes 1:19-51.
In verband met het onderwerp wijken we daar van af.

Gedeelten uit de Torahlezing
Oom Laban gaf in de avond na het bruiloftsfeest Jakob zijn oudste dochter Lea mee, in plaats van Rachel, die hij liefhad. Na de teleurstellende nacht beloofde Jakob, nog zeven jaar Labans kudden te hoeden in ruil voor Rachel.

Daarna gaf Laban hem zijn dochter Rachel tot vrouw. Laban gaf zijn dochter Rachel zijn slavin Bilha als haar slavin. Hij kwam ook bij Rachel en ook had hij Rachel meer lief dan Lea. Hij werkte nog eens zeven jaar bij hem.
Toen de HEERE zag dat Lea minder geliefd was, opende Hij haar baarmoeder; Rachel daarentegen was onvruchtbaar. Lea werd zwanger en baarde een zoon. Zij gaf hem de naam Ruben. Want, zei zij, de HEERE heeft mijn verdrukking gezien. Voorzeker, nu zal mijn man mij liefhebben.
Lea werd weer zwanger en baarde een zoon. Zij zei: Omdat de HEERE gehoord heeft dat ik minder geliefd ben, heeft Hij mij ook deze zoon gegeven. Zij gaf hem de naam Simeon.
Nogmaals werd zij zwanger en baarde een zoon. Zij zei: Nu, ditmaal, zal mijn man zich aan mij hechten; ik heb hem immers drie zonen gebaard. Daarom gaf hij hem de naam Levi.
Weer werd zij zwanger en baarde een zoon. Zij zei: Ditmaal zal ik de HEERE loven. Daarom gaf zij hem de naam Juda. Toen hield zij op met baren.
Toen Rachel merkte dat zij Jakob geen kinderen baarde, werd Rachel jaloers op haar zuster en zei tegen Jakob: Geef mij kinderen, en zo niet, dan sterf ik.

God dacht ook aan Rachel en God verhoorde haar. Hij opende haar baarmoeder en zij werd zwanger en baarde een zoon. Toen zei ze: God heeft mijn schande weggenomen! Zij gaf hem de naam Jozef en zei: Moge de HEERE mij nog een zoon geven!
Genesis 29:28b – 30:1 en 22-24 (HSV)

Gedeelten de Profetenlezing
Toen zei Saul tegen Samuel: Ik heb toch geluisterd naar de stem van de HEERE, en ben toch de weg gegaan waarop de HEERE mij gezonden heeft! Ik heb Agag, de koning van de Amalekieten, meege­bracht, maar de Amalekieten heb ik met de ban geslagen.
Maar Samuel zei: Heeft de HEERE evenveel behagen in brandoffers en slachtoffers als in het gehoor­zamen aan de stem van de HEERE? Zie, gehoor­zamen is beter dan slacht­offer, opmerk­zaam zijn beter dan het vet van rammen. Want opstan­dig­heid is een zonde van waar­zeg­gerij, en tegen­streven is afgoderij en beel­den­dienst. Omdat u het woord van de HEERE verworpen hebt, heeft Hij u verworpen, zodat u geen koning meer zult zijn.

Toen zei de HEERE tegen Samuel: Hoelang rouwt u om Saul, die Ík immers verworpen heb, zodat hij geen koning over Israël meer zal zijn? Vul uw hoorn met olie, en ga op weg; Ik zend u naar Isaï, de Bethle­he­miet, want Ik heb een koning voor Mij gezien onder zijn zonen.
1 Samuël 15:20, 22-23, 16:1 (HSV).

Een gedeelte uit het Nieuwe Testament
Maar voor hen die geroepen zijn, zowel Joden als Grieken, (prediken wij) Christus, de kracht van God en de wijsheid van God. Want het dwaze van God is wijzer dan de mensen en het zwakke van God is sterker dan de mensen.
Let namelijk op uw roeping, broeders: er zijn (onder u) niet veel wijzen naar het vlees, niet veel machtigen, niet veel aanzienlijken. Maar het dwaze van de wereld heeft God uitverkoren om de wijzen te beschamen, en het zwakke van de wereld heeft God uitverkoren om het sterke te beschamen. En het onaanzienlijke van de wereld en het verachte heeft God uitverkoren, en wat niets is, om wat iets is teniet te doen, opdat geen vlees voor Hem zou roemen.
1 Korinthe 1:24-29 (HSV)

Kijk niet alleen naar het uiterlijk
Laban verkoopt zijn dochters, in ruil voor zeven jaar arbeid. Dat was blijkbaar de traditie, maar de dochters voelden het anders. Jakob was verliefd geworden op Rachel met haar fonkelende donkere ogen, maar Laban zorgt er voor dat Jakob huwt met Lea. Zij is de oudste, maar voor Jakob is zij met haar fletse, of zachte, ogen minder aantrekkelijk. (De bedrieger bedrogen…) Het huwelijk verloopt anders dat we nu gewoon zijn. De bruid komt in het donker gesluierd bij hem en ze slapen met elkaar. Zo wordt zij zijn vrouw.

Jakobs huwelijk met de twee zussen werd geen succes. Er was voortdurend rivaliteit tussen beide vrouwen. Zij vochten om de aandacht en de liefde van Jakob. Terecht wordt later, in Leviticus 18:18, verboden om twee zusters als vrouw te hebben.
Jakob had geen gemakkelijk leven. Zijn huis leed onder de rivaliteit tussen de twee zussen. Omdat Jakob meer van Rachel hield dan van Lea, schonk God zonen aan Lea, opdat Jakob zich aan haar zou hechten. Maar ‘Toen Rachel merkte dat zij Jakob geen kinderen baarde, werd Rachel jaloers op haar zuster en zei tegen Jakob: Geef mij kinderen, en zo niet, dan sterf ik.’ Nergens lezen we dat Lea neer­ziet op haar zusje Rachel, omdat zij wel kinderen krijgt en Rachel in eerste instantie niet. Dat zegt iets over haar zachtheid.

‘Deze strijd bleef niet beperkt tot het huishouden van Jacob,’ schreef rabbijn Kook. ‘Het zette zich voort in volgende generaties: in de strijd tussen Rachels zoon Jozef en Lea’s zonen; en in het conflict tussen koning Saul, een afstammeling van Rachel uit de stam Benjamin, en David, een afstam­me­ling van Lea uit de stam Juda.
Koning Saul wordt beschreven als ‘van zijn schouders en hoger was hij langer dan heel het volk.’ (1 Samuel 10:23). Hij leek een natuurlijke keuze voor een koning. En toch koos God er voor, als koning voor het volk Israël David aan te stellen, een een­vou­dige herders­jongen, waar­van zelfs zijn vader zijn leiders­kwa­li­tei­ten niet had herkend. Zoals God de verbaasde profeet Samuel uitlegde toen hij Isaï’s zoon Eliab zag: ‘Kijk niet naar zijn uiterlijk en ook niet naar de hoogte van zijn gestalte, want Ik heb hem ver­wor­pen. Het is namelijk niet wat de mens ziet, want de mens ziet aan wat voor ogen is, maar de HEERE ziet het hart aan.’ (1 Samuel 16:7)

Jakobs huwelijk met twee zusters, en de voortdu­ren­de rivaliteit tussen hen, is een metafoor voor de dualiteit in ons leven. Jakob hield onmiddellijk van Rachel vanwege de mooie kwaliteiten van haar ziel. Dat is een metafoor voor de eenvoudige en natuur­lijke liefde die wij voelen voor het geopenbaarde heden. Jakob vond dat Rachels uiterlijke schoonheid ook in harmonie was met het onbekende rijk van de verre toekomst.
Maar Gods raad bepaalde dat de toekomstige bestem­ming van het volk Israël niet aan Rachel, maar aan Lea toebe­hoorde. Lea zou de belangrijkste matriarch van het Joodse volk worden. Zij baarde zes zonen, waaronder de leiders van de belangrijkste stammen, Levi en Juda. Maar deze toekomst was zo diep verbor­gen, dat haar huidige staat verborgen was voor Jakob.

De rivaliteit tussen Rachel en Lea, het conflict tussen het mooie heden en de visionaire toekomst, kwam ook tot uitdrukking in de monarchie van Israël. De tijdelijke heer­schappij van Saul, een nakomeling van Rachel uit de stam Benjamin, worstelde met de eeuwige dynastie van David, een nakomeling van Lea.

In het Jodendom verwacht men, dat zelfs in het Messiaanse Tijdperk de scheiding tussen Rachel en Leah zal voortduren, met twee Messiaanse leiders: de voorloper van de verlosser, Masjiach ben Jozef, een afstammeling van Rachel, en de uiteindelijke verlosser, Masjiach ben David, een afstammeling van Lea.

Bronnen: o.a. rabbijn Kook