Sociaal-politieke kijk op Uittochtsverhaal

Deze recensie is oorspronkelijk geschreven voor Uitdaging.nl.

In het Judaïsme staan de vijf boeken van Mozes – de Pentateuch – centraal. De rest van de Bijbel wordt in het kader daarvan gezien. Vrijwel elke Sjabbat wordt daarom een vast gedeelte uit de Pentateuch gelezen. De oud-opperrabbijn, Jonathan Sacks, geeft zijn toelichting op deze Sjabbatlezingen van het Bijbelboek Exodus. Hoe heeft hij dat gedaan?

Boek van de bevrijding
Volgens Sacks is bevrijding (Engels: redemption) het centrale thema van het Bijbelboek Exodus. Het grote verhaal van de hoop. Het hart van het boek zou de Verbondssluiting in de Sinaïwoestijn zijn: de belangrijkste gebeurtenis voor de Joodse traditie. Judaïsme is gericht op het actualiseren (present maken) en naleven van de bepalingen van Mozes. Zelf daarin verantwoordelijkheid nemen.

Boekanalyse
Dit is het tweede deel van een reeks ‘Verbond en dialoog: Joodse lezing van de Tora’, maar elk deel staat op zichzelf. De oorspronkelijke tekst dateert van 2010. Het geeft het inzicht van Sacks in Exodus vanuit het moderne orthodoxe Jodendom.

Het boek begint met een uitleg van het begrip parasjah en een uitgebreide inleiding op Exodus. Daarna volgen zijn toelichting bij de 11 parasjot. Elk met een korte inleiding. De toelichtingen bestaan per gedeelte steeds uit vier essays voorzien van voetnoten. De meeste aandacht besteedt hij aan de onderwerpen: de God Die handelt in de geschiedenis, kleding van de priesters, God in het centrum van Israël en de structuur van het Exodusverhaal. Bijbelcitaten komen uit de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV). Het boek sluit af met een verantwoording bij de vertaling en een korte biografie over Sacks.

Evaluatie
Deze toelichting op Exodus is uitdagend, heel interessant en goed toegankelijk. Het zal voor heel wat lezers verrassend zijn om te lezen wat een orthodoxe rabbijn eruit naar voren haalt en waarmee hij het allemaal in verband brengt. Christenen kunnen denken dat een rabbijns geschrift ontoegankelijk voor hen is, maar dit boek is juist ook aan hen geschreven en zal hen aanspreken. Vandaar het gebruik van de NBV. Sacks schrijft, zoals vrijwel alle rabbijnen, erg positief over het orthodoxe Jodendom (vooral over de uniekheid van de Joodse godsdienst en cultuur) en doet alsof de meeste Joden (orthodox) godsdienstig zijn. Dat is natuurlijk verre van waar. Helaas is in werkelijkheid maar een heel klein deel van de Joden vroom. Daartegenover staat dat hij minder positief is over de christenheid. Sacks legt geregeld sociaal-politieke accenten, wat mede ingegeven is door zijn ambt in de Engelse politiek. Ook allegoriseert hij of komt met vergezochte vergelijken. Hij dateert de Uittocht heel traditioneel nog steeds tijdens de regering van farao Rameses II! Ook is ‘bevrijding’ niet zozeer het thema van Exodus, maar het vervolg van Gods heilsplan. Sacks lijkt de inspiratie van de Heilige Geest te missen. Het is jammer dat in dit boek een zoekregister ontbreekt en Sacks naar nogal verouderde literatuur verwijst. Dit boek is een aanrader.

Sacks, J., Exodus. Boek van de bevrijding. Joodse lezing van de Tora. Serie Verbond en dialoog. 2019, Skandalon, Middelburg, 320 pagina’s, € 29,95, ISBN: 9789492183927.