Wat zijn de Bijbelse feesten? – deel 1

In de Bijbel worden verschillende feesten beschreven. Door God opgedragen gedenkmomenten. Gelovigen hebben er anderen aan toegevoegd; halffeesten. Het Judaïsme heeft minstens tien [1] feestmomenten. De drie belangrijkste [2] feesten in de christenheid gaan alleen om de Here Jezus. Opvallend is dat de belangrijkste ‘christelijke’ feesten in verband staan met ‘licht’ brengen rond de Wintertijd. Maar wat staat er eigenlijk over de feesten in de Bijbel?

Dit artikel is oorspronkelijk geschreven voor Uitdaging.

Voor de meeste mensen staan feesten in verband met iets te vieren hebben, zoals iets in het leven bereikt hebben of een moment van vrij van werk hebben. In de Bijbel gaat het echter altijd om een viering dat met God te maken heeft, zoals het herdenken van Zijn daden of gedenken van de zondigheid van de mens voor Gods Aangezicht. Ze zijn dus fundamenteel anders dan ‘gewone’ vieringen van mensen.

Bijbelse feesten
De redenen die in de Bijbel worden genoemd om feest te vieren zijn:
1. De nieuwe maansdag – Ro’sj Chodesj
2. De wekelijkse rustdag – Sjabbat
3. De herdenking van de Uittocht uit Egypte – Pésach
4. De volheidstijden

De markeerders ervan zijn de maan en de zon (Gn 1:14). Ze beginnen bij zonsondergang en duren tot zonsondergang de volgende dag (Gn 1:5). De feesten plaatsen het dagelijkse leven in het teken van de godsdienst. Na het geven van Gods Verbond en het oprichten van de officiële plaats van eredienst (de Tempel) zijn ze ook in het teken daarvan komen te staan. Ze kregen toen de speciale offers, gebeden, rituelen en gezangen die in de Bijbel staan beschreven.

1. De nieuwe maansdag
De Bijbelse kalender is een maankalender die gecorrigeerd wordt door de stand van de zon, zodat de feesten elk jaar in dezelfde periode vallen. Het verschijnen van de sikkel van de nieuwe maan staat voor een nieuwe periode op Gods kalender (Nm 28:11-15). Dit feest, Ro’sj Chodesj, heeft een ‘vooruitwerkende’ betekenis; God wordt gevraagd de komende maand te zegenen. Het is een eeuwig gedenkfeest voor Gods volk (Js 66:23), maar geen rustdag. Hemellichamen, zoals de maan, mogen niet vereerd worden. Dat is afgoderij (Jr 8:2).

De maan bepaalt veelal het ‘ritme’ op de Bijbelse kalender. De nieuwe maan staat voor de aanvang van:
• De maand
Periode van c.30 dagen van nieuwe maan tot nieuwe maan. De Bijbel kent 12 maanden (2 Kon 25:27).
• Het godsdienstige jaar (Ex 12:2)
• De eredienst (Tempel) (Ex 40:1)
• De feesten
Het tijdstip van de meeste Bijbelse gedenkdagen word bepaald door de maanstand. Gerekend vanaf de nieuwe maan beginnen deze of op de nieuwe maansdag, een bepaalde tijd erna, zoals twee weken (volle maan (Ps 81:3)).

2. De wekelijkse rustdag
De meest fundamentele en eeuwige feestdag is de wekelijkse rustdag (Gn 2:3; Hb 4:9). Dit is niet slechts een ‘rustdag’, maar op de eerste plaats sluit het de werkweek af; de zevende dag. Het getal 7 staat in de Bijbel voor Gods volheid. Sjabbat komt van het Hebreeuwse werkwoord sjavat – stoppen met, beëindigen van (werken).

Sjabbat vieren heiligt de voorafgaande werkdagen. Niet alleen door het verschil te maken, maar door deze (de week van werk/activiteiten) in gebed aan God te wijden. Sjabbat heeft dus ‘terugwerkende’ betekenis. ‘Heiligen’ en ‘wijden’ zijn werkwoorden. Dit lijkt tegenstrijdig, want op de rustdag wordt er uitdrukkelijk niet gewerkt. Dit vraagt om definitie van ‘werken’ en ‘rusten’. Een goede richtlijn is ‘werken’ te zien als inspanningen voor elke vorm van (persoonlijk) gewin. Tegenwoordig is dat vooral geld verdienen, maar het betekent feitelijk ergens ‘beter’ van worden op korte of langere termijn. De rustdag moet ten gunste zijn van de hele schepping, dus ook voor ongelovigen, (huis)dieren en het gezaaide op het veld.

Sjabbat staat ook in het teken van ‘rusten’, zoals ontspannen, van familie & vrienden, eten, zingen van lofliederen aan God, muziek en lichte (Bijbel)studie. Toch is dit secundair. Rusten, stoppen met werken, laat zien dat gelovigen bewust en expliciet afstand nemen van gewin maken, van elk streven van de wereld. Ze achten dat minder belangrijk en zoeken iets beters (Hb 11:16). Doordat ze op die dag vrij zijn kunnen ze gezamenlijke erediensten bijwonen. Hierin zien sommigen ook een vooruitwerkende, toekomstgerichte betekenis van de rustdag; het komende Koninkrijk van God.

De christenheid heeft de opwekking van de Here Jezus verbonden met de rustdag. Die opwekking staat echter historisch in verband met het Paasfeest en was op de eerste dag van de werkweek, niet op de wekelijkse rustdag. Het wekelijks herdenken van Zijn opwekking heeft dus geen verband met de Bijbelse rustdag (Sjabbat) en is ook niet voorgeschreven in de Bijbel.

Sjabbat heeft ook een bijzondere toepassing. De meeste Bijbelse feestdagen zijn ook ‘rustdagen’. Als een feest meerdere dagen heeft dan zijn de 1ste en de laatste dag een Sjabbatsdag (Jom Sjabbaton). Zulke dagen vallen niet altijd op de 7de dag van de week. Wanneer de feestdag ook de wekelijkse rustdag is staat het in het teken van het feest, waarmee het in verband staat, en naast de voorafgaande werkweek. Ze hebben dus een ander karakter dan de wekelijkse rustdag.
Sjabbat heeft nog een andere toepassing, namelijk in de 7de maand (Sjabbatsmaand) en in het 7de jaar (Sjabbatsjaar (Lv 25:3-4) en in diens bijzondere volheid (7*10 Sjabbatsjaren (2 Kr 36:21)).

Sjabbatsmaand
De 7de maand is de meest ernstigste maand in het Bijbelse jaar. Het heeft achttien (!) gedenkdagen en daarbij komen nog de wekelijkse rustdagen:

1) Dag van hoorngeschal (Lv 23:24) – Jom Teroe’ah
Alleen de nieuwe maansdag aangekondigd door hoorngeschal is een rustdag. Hierop komen de nieuwe maansdag en de rustdag samen. Het kondigt het begin van de Sjabbatsmaand aan en de voorbereiding op Jom Kippoer.

2) De vreeswekkende dagen – Jamiem Nora‘iem
Vanaf nieuwe maansdag tot de 10de dag zijn vastendagen en dagen van zelfonderzoek, berouw en inkeer ter voorbereiding op Verzoendag.

3) Bekeringsrustdag – Sjabbat Sjoevah
De Sjabbat tussen de Dag van hoorngeschal en de Verzoendag is minder vrolijk dan normaal, maar staat ook in het teken van de voorbereiding op Verzoendag.

4) Verzoendag (Ex 30:10; Lv 25:9) – Jom Kippoer
De 10de dag aangekondigd door hoorngeschal is een rustdag. Dit is specifiek een rustdag om de verplichte zelfverdrukking mogelijk te maken. Dit lijkt een verboden activiteit op een rustdag (werken), maar de nadruk is op volledige en ongestoorde concentratie op God en is niet bedoeld als bovenmatige zelfinspanning. Daarom zijn er ook uitzonderingen op de zelfvernedering. Dit is de belangrijkste dag op de Bijbelse kalender, want hierop werd de Verbondstrouw vernieuwd.

5) Loofhuttenfeest (Lv 23:34, 42) – Soekot
Dit is een Paasherdenkingsfeest beginnende bij zonsondergang met een rustdag bij volle maan en duurt zeven dagen. Het wordt afgesloten (’Atsérét) met een extra rustdag na de laatste dag van dit feest (8ste dag; Lv 23:39). Als Israël terugkeert uit hun verbanning zal dit feest verplicht worden voor heel Gods volk (Zach 14:16-19). Het heeft een Messiaanse vervulling als de oogst opnieuw aan God wordt aangeboden in de nieuw te bouwen Tempel in Jeruzalem.

Deze maand is door de vernietiging van de Tempel niet meer uitvoerbaar zoals bedoeld is. In de christenheid wordt deze maand als volledig vervuld en vervallen beschouwd. Echter, de Here Jezus is Hogepriester in de Tempel in de Hemel en voert daar jaarlijks zeker de dienst van deze maand uit. Daarom zijn gelovigen verplicht het te gedenken. Als Hij als de Messias naar de aarde zal komen zal Hij deze maand weer instellen voor Gods volk op aarde. Daarom denken veel gelovigen dat Hij komt op een Jom Teroe’ah.

+++

[1] Zeven Bijbelse feesten: Ro’sj Chodesj, Sjabbat, Pésach, Sjavoe‘ot, Soekot, Ro’sj Hasjanah en Jom Kippoer. Drie half-feesten: Chanoekah, Poeriem en Lag Ba’omer.

[2] Kerstfeest, Paasfeest en Pinksteren.

Bijbelleraar Marco van Putten is gespecialiseerd in Judaïca en de rabbijnse wereld; in de wekelijkse Parasjah prikkelt hij gelovigen na te denken over de Hebreeuwse wortels van het geloof.