Archeologie: Afek, waar de Filistijnen de Ark veroverden

De stad Afek is uit de Bijbel vooral bekend door de strijd van de Israëlieten tegen de Filistijnen in de tijd van de profeet Samuël. De Israëlieten hadden hun kamp opgeslagen in Eben Haëzer, de Filistijnen in Afek. De veldslag was een ramp voor de Israëlieten; velen sneuvelden.

In een poging God er toe te bewegen (of te dwingen) hen te helpen, haalden de Israëlieten de Ark van het Verbond uit Silo, en namen die mee bij de tweede aanval. Maar ook die werd verloren, velen vonden de dood, en de Ark van het Verbond werd buit gemaakt door de Filistijnen. Die hadden er niet veel plezier van: in elke stad waar de Ark werd neergezet, brak een ziekte uit, en een afgodsbeeld viel kapot voor de Ark. Ten einde raad zonden de Filistijnen na enkele maanden de Ark terug. U leest het in 1 Samuël 4 t/m 6.

Maar er is meer te vertellen over Afek, vertelt de reisgids Nosson Shulman, die u graag rondleidt over Tel Afek, de ruïneheuvel van Afek die nog maar gedeeltelijk is opge­graven en nu een nationaal park is. Afek ligt op een centrale en strategische plaats in het land, aan de oude hoofdroute tussen Egypte en Mesopotamië, op een relatief smal gedeelte, bij het begin van de rivier Yarkon. Daarom zijn hier gebouwen en fortificaties uit meerdere perioden aangetroffen. Wie deze plaats beheerste, beheerste de hele route!

De eersten die hier bouwden waren de Kanaänieten, zie Jozua 12:18. In de 15e eeuw BCE was farao Thutmose III Kanaän binnengevallen en had er veel steden veroverd. De farao’s lieten de stadskoningen aan de macht, zolang zij niet in opstand kwamen, maar benoemen wel Egyptische gouverneurs om hierop toe te zien. Zo bestuurde Egypte 350 jaar Kanaän; een periode die samenviel met de slavernij van de Israëlieten in Egypte.
Toen de Israëlieten Egypte verlieten, en het leger van Farao in de Schelfzee verdronk, verloor Egypte het gezag over zijn over­zeese gebieds­delen, en de 31 Kanaänitische stadstaten verkregen onafhan­ke­lijk­heid. Toen Jozua Kanaän binnentrok, streed hij tegen 31 koningen. Hoewel hij de koning van Afek versloeg, werd die stad bewoon door de Filistijnen, afkomstig van de Griekse eilanden, waarmee voortdurend werd gestreden om grondgebied.

.
Volgens de Talmoed en 3 Makkabeeën 2 had een schokkende gebeur­tenis plaats in Afek. Alexander de Grote was koning van Macedonië (Griekenland) geworden en begon in het jaar 336 BCE de wereld te veroveren. Na het veroveren van Libanon marcheerde hij in 332 BCE het Land Israël binnen. Nadat de Samaritanen hem wijsmaakten dat de Joden in opstand kwamen tegen de Grieken (want ze hoopten hun gebied in bezit te nemen), besloot hij dat het in zijn belang was, Jeruzalem en de tempel te verwoesten.

In die tijd was Simeon de Rechtvaardige de leider van het Joodse volk en de hogepriester. Hij besloot, gekleed in zijn priesterlijke gewaden, naar Afek te lopen om hem te ontmoeten. Zodra Alexander hem zag, daalde hij af van zijn wagen en boog eerbiedig voor hem. Alexanders hovelingen waren geschokt en bekritiseerden deze daad: ‘Uwe Majesteit, buigt u voor een Jood?’ Alexander antwoordde dat het opzettelijk was geweest, omdat hij een visioen had gehad waarin hij de hogepriester had gezien, die zijn overwinning had voorspeld.

Alexander vroeg toen aan Simeon: ‘Warom bent u mij komen opzoeken?’ De hogepriester antwoorde wijselijk ‘Is het mogelijk, dat juist de tempel waar wij voor u en uw rijk bidden, verwoest wordt vanwege de misleidende verzoeken van deze afgodendienaren?’ Alexander werd boos omdat hij was voorgelogen door de Samaritanen, en zei tegen de hogepriester ‘Ik geef ze in uw handen om ermee te doen wat u wilt.’
Alexander eiste dat er een standbeeld van hemzelf in de tempel zou worden geplaatst, maar de hogepriester legde uit dat dit onmogelijk was. In plaats daarvan beloofde hij dat alle in dat jaar uit priesters geboren zonen Alexander zouden heten. Een naam die nog steeds gangbaar is in Joodse gemeenschappen.

Afek bereikte zijn hoogtepunt in de Romeinse tijd, toen de beruchte koning Herodes, een marionet van Rome, de stad uitbreide met grote bouwprojecten, en de stad Antipatris noemde, naar zijn vader.

Bronnen: United with Israel; Nosson Shulman, Wikipedia.
Afbeelding: Poort van het huis van de Egyptische gouverneur, circa 1450-1100 v. Chr. De muren op de achter­grond met de vlaggen werden later gebouwd door de Otto­maanse Turken. (Wikimedia Commons)