Archeologie: Ma’ale Adoemim, van nederzetting tot stad

We brengen vandaag een bezoek aan Ma’ale Adoemim, een stad die in 1979 begon als een kleine industriële nederzetting ten oosten van Jeruzalem. De vestiging was mogelijk geworden door Israëls verove­ring van de Westbank in 1986.

De naam aan Ma’ale Adoemim, die je kunt vertalen als ‘Beklimming van de Rode’, duidde in de Bijbel een bepaalde weg aan, die begint in Jericho (400 meter onder zeeniveau) en steil omhoog loopt naar Jeruzalem (800 meter boven zeeniveau). Echt een beklimming dus.
Het woord Ma’ale is verwant aan Aliya, opgaan (naar Jeruzalem), en in Adoemim kun je het woord Adom, rood, herkennen. De kalkstenen rotsen op deze beklim­ming zijn rood gekleurd door ijzeroxide, vandaar die naam.
Het was een belangrijke weg in Bijbelse tijden, en dat is het ook nu, als Autoweg 1. Iedereen die over deze extreme woestijnweg rijdt van Jeruzalem naar Jericho, de Dode Zee of Masada, is hier wel eens langs gekomen, maar is waarschijnlijk nooit bij deze plaats gestopt.

De naam Ma’ale Adoemim komt tweemaal voor in de Bijbel, de weg lag op de grens van de stamgebieden van Juda en Benjamin:
‘Verder loopt de grens [van de stam Juda] omhoog naar Debir, vanaf het Dal van Achor, en buigt in noordelijke richting af naar Gilgal, dat tegenover de Adummimpas ligt, die zich ten zuiden van de beek bevindt.’
‘Daarna loopt [de grens van de stam Benjamin] met een boog van het noorden weg en komt hij uit bij En-Semes. Vandaar komt hij uit bij Geliloth, dat tegenover de Adummimpas ligt.’ (Jozua 15:7 en 18:17)

In de tijd van de Eerste en Tweede Tempel waren de Joden verplicht om drie keer per jaar op pelgrimstocht te gaan naar Jeruzalem: tijdens Pesach, Soekkot en Shavoe’ot. Joden uit Galilea, de Jordaanvallei, het huidige Jordanië, Libanon en Syrië gingen via deze weg naar Jeruzalem en er waren veel herbergen langs de weg.
Het huidige Museum van de Herberg van de Barm­hartige Samaritaan, met een van de grootste collecties synagoge- en kerk­mozaïe­ken ter wereld, is gevestigd in een Otto­maanse Turkse herberg die is gebouwd op een Byzantijnse herberg.
In de Byzantijnse tijd stond er een groot klooster met de naam Martyrius, blootgelegd tijdens de bouw van een nieuwe wijk van Ma’ale Adoemim in de jaren 1980.
Die gaan we komende weken met een bezoek vereren.

Verval en herleving
Tijdens het moslimtijdperk maakte het gebied een lange periode van verval door. In de 20e eeuw maakten de Britten de weg Jericho-Jeruzalem vrij en noemden hem Highway One. Ze verlegden de weg echter van Jericho naar het nabij gelegen Lido (waar de Dode Zee-industrie, het hotel en de nachtclub waren gevestigd) en zo is het vandaag de dag nog steeds.
Toen Jordanië het land van 1948 tot 1967 bezette, vond hier weinig ontwik­ke­ling plaats. In 1967 werden Jeru­zalem, Judea en Samaria bevrijd door het Israëlische leger tijdens de Zes­daagse Oorlog, waarin o.a. Jordanië Israël aanviel.

In het begin stond de Israëlische regering niet toe dat Joden hier terugkeerden of huizen bouwden, en stond alleen de bouw van kleine neder­zet­tin­gen toe in gebie­den die militair nood­zakelijk waren om strate­gische redenen. Dat was voor­name­lijk in de Jordaan­vallei en Gush Etzion.

Na de Jom Kippoer oorlog in 1973 werd Goesh Emoenim opgericht, een religieus-zionistische organi­satie die als doel had om alle nieuw bevrijde gebie­den te bewonen om zo te voldoen aan het gebod in de Torah om hun voor­ouder­lijk thuisland te bewonen en de Joodse aan­wezig­heid in het gebied te herstellen. Ze begonnen midden van de jaren 1970 zich in dit gebied te vestigen. In 1979 werd begonnen met de bouw van Ma’ale Adoemim, ondanks conflicten met aangrenzende Arabische gemeenschappen. Van Palestijnse zijde werd geprotesteerd, dat de stad de Westbank in tweeën deelt.

Rondzwervende Bedoeïnen maakten bezwaar tegen de bouw van Ma’ale Adoemim en andere steden. (Video: B’tselem)

In 1977 werd Menachem Begin, een voorvechter van de nederzettingenbeweging, tot premier gekozen, vertelt reisgids Nosson Shulman. Hij maakte het gemakkelijker om gemeenschappen te bouwen in heel Juda en Samaria. Dat leidde ertoe, dat in 1991 Ma’ale Adoemim als eerste Joodse nederzetting officieel tot stad werd uitgeroepen
Momenteel worden hier veel nieuwe wijken gebouwd en een bloeiende gemeenschap, waaronder veel Engels­taligen, noemen deze plaats hun thuis. De stad won tweemaal de prijs van het Israëlische Ministerie van Onderwijs voor uitmun­tend­heid en won driemaal de ‘Prijs voor de Mooiste Stad van Israël’ van de Raad voor een Mooi Israël. De stad heeft momenteel een opper­vlakte van 48 km2 en telt rond de 38.000 inwoners.

Industriegebied
Een van de grootste successen van Ma’ale Adoemim was de oprichting van een van de eerste industrie­gebieden in de neder­zettingen Dit groeide al snel uit tot een van de belangrijkste industriegebieden in de regio Jeruzalem. Vandaag de dag hebben meer dan 300 bedrijven hier fabrieken en zijn ze een belangrijke werkgever voor zowel Joden als duizen­den Pales­tijnen.
Voor inwoners van de Palestijnse Autoriteit (PA) zijn deze banen zeer gewild, want zelfs degenen die het Israëlische minimum­loon verdienen, verdienen gemid­deld drie keer meer dan wanneer ze voor werk­gevers in de PA zouden werken. Ze krijgen ook voor­delen die in de Arabische steden van Juda en Samaria nauwelijks bestaan, zoals verplichte betaalde ziekte­dagen, wette­lijke feest­dagen gebaseerd op de islami­tische kalender, betaald vervoer, Israëlische gezond­heids­zorg, pensioen en vakantie­tijd.

Veiligheid
In het gebied zijn nu verschillende bloeiende neder­zettingen ontstaan, waaronder Mitspe Yericho, Vered Yericho, Anatot en Kfar Adoemim. Samen staat dit blok nederzettingen bekend als het ‘Adoemim Blok’. Het behouden van de controle over dit gebied net ten westen van Jeruzalem wordt beschouwd als een zeld­zame kwestie in Israël waarover politieke consensus bestaat.
Vandaag de dag is deze Joodse stad in Juda en Samaria (ook de Westelijke Jordaanoever genoemd) van het grootste belang voor Israëls nationale veiligheid en het behoud van Jeruzalem. Daarom heeft elke premier (rechts en links), te beginnen met Yitzhak Rabin, van de ontwik­ke­ling van dit gebied een prioriteit gemaakt. Laten we met dat in gedachten deze tijdloze schat verkennen!

Bronnen: Reisgids Nosson Shulman, en.Wikipedia, nl.Wikipedia. Foto: Panorama van Ma’ale Adoemim, gezien vanaf het winkelcentrum. (Foto: Ron Almog uit Herzliya).