Archeologie: Masada, feit, fictie of beide?

De bergvesting Masada is een van de populairste toeristische plaatsen van Israël, een symbool van moed in een tijd van verdrukking. Het is ook een van de plaat­sen waar Israëlische mili­tairen de eed van trouw aan de Staat zweren.

Het Masada Nationaal Park kreeg terecht een plaats op de UNESCO Wereld Erfgoed lijst als Joods erfgoed. Koning Herodes de Grote, een zetbaas van de Romeinen, liet op de zuidflank van het steile rotsplateau, in de Judese woestijn aan de zuidwestelijk kant van de Dode Zee, een versterkt paleis bouwen. Dat moest in de eerste plaats dienen als een veilig toe­vluchts­oord in geval van een opstand. Herodes liet een 4 meter hoge muur bouwen rondom het plateau, dat 400 tot 80 meter boven de omgeving uitstak.

Masada in dronevlucht bekeken

Joodse opstand tegen de Romeinen
De Joodse Romeinse geschiedschrijver Flavius Josefus beschreef in zijn dikke boek­werk het legen­darische verhaal over een groep van bijna duizend Joden, beho­rende tot de sekte der Zeloten, die in het jaar 67 tijdens de Joodse opstand tegen de Romei­nen de Hero­di­aanse vesting (metzada in het Hebreeuws) met een list wisten in te nemen. Daar troffen zijn voor­raad­schuren aan en de prachtige bouw­werken die koning Herodes had laten aanleggen: een paleis dat in drie terrassen langs de noordelijke wand van het rotsmassief was gebouwd. Langs de berg­hellingen waren geulen aangelegd, die regenwater naar meerdere cisternen leidden, voor de periode van droogte. Men kon zich de weelde van een Romeins badhuis met warm­water­voor­zie­ning ver­oor­lo­ven.

De Zeloten gingen er met weinig respect mee om: op de prachtige mozaïekvloeren van twee paleizen legden zij stookplaatsen aan. Deze stookplaatsen en mozaïeken zijn nog te zien, wanneer u Masada bezoekt.
Dat kan op twee manieren: met de kabelbaan (made in Switzerland) in enkele minuten, of lopend over het ‘slangenpad’ langs de berghelling, wat al gauw drie kwartier duurt. Wanneer het te warm is, wordt deze route afgesloten.

Flavius Silva, de gouverneur van Judea en commandant van het tiende legioen Fretensis, besloot in de winter van 73 op 74 de bergvesting aan te vallen. Vanaf de top zijn de om­trek­ken van de Romein­se kam­pe­men­ten aan de voet van de berg nog te zien. De Romeinen slaagden er in, de vesting te veroveren voor Joodse slaven een gigan­tische dam te laten op­wer­pen, en daarop een toren te plaatsen. Vervolgens schoten de Romeinen met stenen een gat in de muur.

Toen verdere verde­di­ging niet meer mogelijk was, kozen de Zeloten vrij­willig voor de dood boven gevan­gen­schap. Volgens Josefus, die in zijn geschied­schrijving wel eens over­dreef, over­leef­den slechts een vrouw en vijf kin­de­ren de belegering.

Er is echter weinig archeologisch bewijs van de gebeur­tenissen. Er zijn pot­scherven gevonden met de namen van twaalf Joodse mannen, en 28 restan­ten van skelet­ten. Wat is er met de anderen gebeurd? Hebben slechts enkele opstan­de­lin­gen zelf­moord gepleegd, of zijn de licha­men verwij­derd? Of heeft Josephus de gebeur­te­nis­sen opge­klopt ter ere van het Romeinse Rijk? We weten het niet.

Munten en geschriften
Een expeditie, onderleiding van de Israëlische archeo­loog en voor­malig stafchef Yigael Yadin, heeft van 1963 tot 1965 opgra­vingen uitge­voerd. Daarbij werden 3800 munten gevonden, waar­onder 53 zilveren sikkels, en enkele honder­den beschre­ven pot­scherven.
Maar het belangwekkendst waren de frag­menten van twaalf verschil­lende hand­schriften, die verwant­schap ver­toon­den met de befaamde Rode Zee­rollen uit de omge­ving van Qumran. Deze hand­schriften bevatten gedeel­telijk Bijbel­teksten uit Genesis, Leviticus, Deutero­nomium, Ezechiël en de Psalmen. Maar er was ook een stuk bij van het Boek der Jubileeën, een pseude­pi­gra­fisch geschrift, waarvan het Hebreeuwse origi­neel sinds lang verloren was geraakt. Een sensatie was de ontdek­king van een gedeelte van de Wijsheid van Jesus Sirach, een geschrift dat onder de naam Ecclesias­ticus behoort tot de deutero-kanonieke boeken van de Katho­lieke kerk. Dit manuscript is dus vele eeuwen ouder dan het uit de middel­eeuwen date­rende hand­schrift, dat in Kaïro werd gevonden.

Een bezoek aan het Masada Nationaal Park

Bronnen: Israel21c, Alfred Muller, prof. dr. M.A. Beek.
Zie ook: UNESCO beschrijving, An in-depth guided video-tour, 15 min