In Egypte werd de Moslimbroederschap opgericht. Het kwam voort vanuit verzet tegen de toenmalige regering die onvoldoende islamitisch zou zijn. Later werden ook in andere landen gelinieerde organisaties opgericht. Joas Wagemakers onderzocht in hoeverre de Moslimbroederschap ook terroristisch is, want Hamas behoort ertoe. Wat stelde hij vast?
Boekanalyse
Wagemakers is als hoofddocent Filosofie en Religiewetenschappen (Universiteit Utrecht) gespecialiseerd in de moderne islam. Dit boek is bedoeld voor een niet-wetenschappelijk, breed publiek ter inleiding.
Hij schreef het omdat over de Moslimbroederschap nogal wat vooroordelen en wantrouwen bestaat. Hij wil ermee antwoorden geven op veel gestelde vragen, verklaren, de context tonen en mythes ontrafelen.
Het boek biedt een overzicht van de diverse uitingsvormen van de Moslimbroederschap in diverse moslimlanden en Europese landen, waaronder Nederland. Hij gebruikt hoofdzakelijk secundaire en niet-Arabische bronnen.
Na een Voorwoord en een Dankwoord volgt een Inleiding, waarna hij in acht hoofdstukken verdeeld in drie delen (1. Ideologie; 2. Geschiedenis en 3. Nakomelingen) het onderwerp beschrijft. De langste hoofdstukken gaan over de Moslimbroederschap in Europa en de ontstaansgeschiedenis van de beweging in Egypte en andere ‘moslimlanden’.
Bij de tekst zijn eindnoten geplaatst die bijna alleen uit broninformatie bestaan. Het boek sluit af met een Conclusie. Handig is de Lijst met afkortingen en vooral de Glossarium. Het boek sluit af met een literatuurlijst en een zoekindex.
Geweldloze moderniseringsbeweging
De Moslimbroederschap (ontstaan in c.1928) komt voort uit een lang gekoesterd verlangen om terug te keren naar de islam. De Moslimbroederschap is gefundeerd op hervormingsbeweging van de 19de eeuw, maar die heeft al oudere wortels van verzet tegen het Ottomaanse beleid. Ze kozen voor een niet-intellectuele benadering die de hele breedte van de maatschappij zou betrekken.
Wagemakers stelt dat de Moslimbroederschap een middenweg volgt. Het zou zich bevinden tussen een de ene kant het islamisme, dat desnoods met geweld streeft naar de directe installatie van een kalifaat (een islamitische staat), en het post-islamisme, dat toegeeft aan secularisatie, aan de andere.
Hoewel de nadruk van de Moslimbroederschap zou liggen op externe en inwendig zending wil ze ook participeren met een niet-islamitische overheid. Daartoe is een politieke tak opgericht die streeft naar naleving van sjaria door de weg van vreedzaamheid, geleidelijkheid en compromis. Geweld zou worden gemeden.
Uitzondering is Hamas, onderdeel van de Egyptische Moslimbroederschap, leidend in de Gazastrook. Hun geweld wordt wel goedgekeurd, want ze strijden tegen een, in hun ogen, kolonialiserende vijand van de islam; de Staat Israël.
Evaluatie
Dit is interessante geschiedschrijving van een beweging die poogt een moderne islamitische samenleving te realiseren. Wagemakers is echter naïef door te stellen dat islamisering onschadelijk zou zijn. Hij onderschat blijkbaar de vervangingstheorie als kernovertuiging in de islam.
Volgens hem ontwikkelt de Moslimbroederschap zich, maar zou het trouw blijven aan diens waarden (voor zover er onderlinge overeenstemming over bestaat). Hij stelt wel vast dat ze andere moslimbewegingen beïnvloeden.
Dit boek is een aanrader voor de geïnteresseerden.
Wagemakers, J., De Moslimbroederschap. Ideologie, geschiedenis, nakomelingen. 2021, Amsterdam University Press, Amsterdam, 338 pagina’s, € 33,99, ISBN: 9789463720885.
Geschiedenis van een islamitische vernieuwingsbeweging

Wees de eerste die reageert op "Geschiedenis van een islamitische vernieuwingsbeweging"