Edom en Amalek worden genoemd onder de vijanden van de God en het volk van Israël in Psalm 83. Deze vijanden hebben een verbond gesloten en beramen aanslagen tegen Zijn volk om hen geheel en al van de aardbodem uit te roeien, zelfs de herinnering aan het volk.
De psalmen 73-83 zijn psalmen van Asaf en zij vormen een geheel. Psalm 82 spreekt over rechtspraak jegens de geringe, de arme, de ellendige. Dit oordeel richt zich tegen de goden. Dat zijn de engelenvorsten die de volken leiden. Die engelvorsten zullen sterven als een mens, omdat zij hun volken geen barmhartigheid leren. Zoals Jakob eerst met de engelvorst van Ezau streed en daarna Ezau zelf ontmoette, zo is ook de volgorde van Psalm 82 en 83. Het hemelse krijgt immers een beeld in het aardse. De strijd in de hemelse gewesten zet zich op de aarde voort.
Beide psalmen eindigen op vergelijkbare wijze. Psalm 82 gaat over het bezit van de aarde, Psalm 83 spreekt over de Naam van God.
Sta op, o God, oordeel de aarde, want Ú bezit alle volken. (Ps. 82:8)
Dan zullen zij weten,
dat U –
Uw Naam is JHWH –
U alleen
De Allerhoogste bent over de hele aarde. (Ps. 83:19)
Deze laatste verzen maken duidelijk dat deze psalmen een profetisch vergezicht zijn. Zij zien op het laatste der dagen als alle volken onder de heerschappij van de Allerhoogste zullen buigen. Want de aarde is van de Allerhoogste.
Zover is het echter nog niet. Psalm 83 begint met een uitroep: o God, gun U toch geen rust, blijf toch niet zwijgen, houd u niet afzijdig, God! De vijanden beramen listige aanslagen op Gods gemeente. Aan Israëls naam mag geen herinnering meer zijn. Is onze eeuw, zijn onze dagen niet de dagen van deze psalm? Vandaag, 27 januari, is het Internationale Herdenkingsdag van de Slachtoffers van de Holocaust.
De vijanden
In de Psalm 83 worden de vijanden bij naam genoemd. Vele profetiedeskundigen trachten daarom aan te tonen om welke hedendaagse volken het gaat. In de lijst worden voornamelijk volken genoemd die direct rondom het land van Israël hun domicilie hebben (gehad). Dat gegeven voedt een invulling van de profetie vanuit de huidige situatie in het Midden-Oosten. Daarom gaan veel uitleggers uit van geografische aanduidingen. Een etnografische betekenis wordt veelal voorbij gegaan. Maar is het ook de bedoeling van de Psalm om een dergelijke duiding te maken? Mogen we bijvoorbeeld Moab gelijkstellen met Palestijnen en de mensen uit Centraal Jordanië, alleen omdat dit land voorheen het erfgebied van Moab was? Is Assyrië gelijk aan het huidige Syrië en Irak? Natuurlijk kan er een fysieke, letterlijke vervulling van de profetie kunnen zijn, maar of dat hier het geval is, is de vraag.
We kunnen uit Psalm 83 een aantal andere conclusies trekken. (1) Het is een coalitie van bewezen vijanden van Israël. (2) Ze hebben een gemeenschappelijk doel: de herinnering aan Israël uit deze wereld verwijderen en Gods woningen en weidegronden innemen. (3) Het is bovendien vooral een verbond tegen JHWH.
In Psalm 83 sluiten tien naties een verbond: Edom, de Ismaëlieten, Moab en die van Hager, Gebal, Amon, Amalek, Filistea en de inwoners van Tsidon. Assur, tenslotte, verleent aan de zonen van Lot een sterke arm.
Diepte en bedekking
In de opsomming staan bijzonderheden die doen vermoeden dat er meer diepte in de psalm zit dan op het eerste gezicht lijkt. Zo wordt de lijst geopend met de tenten van Edom. Waarom? Dat kan erop duiden dat de Edomieten een zwervend bestaan leiden. Zij wonen niet meer in hun erfland, maar hebben zich dan verspreid over en onder vele volken van deze wereld. De lijst eindigt met Assyrië die voor de zonen van Lot een arm geweest is. Die zonen, Moab en Ammon, worden ook bij naam genoemd. Maar waarom wordt ook de naam van Lot in de lijst opgevoerd? Gaat het hier om de betekenis van de naam Lot (bedekking)? Het behoeft geen betoog meer dat de betekenis van deze naam dan onmiddellijk geassocieerd kan worden met Edom. De tekst vermeldt uitdrukkelijk de tenten van Edom, de bedekking van Edom. Gaat het in deze lijst niet (alleen) om werkelijk bestaande volken, maar hebben we hier wellicht ook te maken met een naamverhaal? Zit er logica in de volgorde? De lijst telt elf namen, hoewel het tien naties zijn die samenspannen. Toch wordt Lot niet voor niets genoemd.
Etnografisch
Als de uiteinden van een Bijbelgedeelte met elkaar te maken hebben, dan duidt dat op een chiasme. Het midden daarvan is de spits, de kern. Het midden van de lijst is de naam Ammon, wat ziet op een groot volk van een (één?) stam. We zien dan dat de centrale notie, gecombineerd met de uiteinden van de namenlijst neerkomt op die ene stam, het grote volk Edom die zich verborgen heeft en een zwervend bestaan leidt. Zij wonen in elk geval niet meer in Seïr, het land van Edom. Alexander Zephyr schreef een geloofwaardige en beargumenteerde studie over de volken uit Psalm 83, uitgaande van etnografische gegevens (A. Zephyr, Psalm 83: A New Discovery, 2014). Onderstaande tabel geeft zowel de naambetekenis als de hedendaagse aanduiding die Zephyr aan de volken toekent.
De betekenissen van de namen van de tien volken uit Psalm. 83. De hedendaagse aanduidingen van de volken zijn naar Zephyr (2014).
| Naam | Betekenis | Opmerkingen |
| Edom | Rood | Het hedendaagse Turkije. |
| Ismaëlieten | God hoort | Arabieren stammen onder meer van Ismaël af. |
| Moab | Zaad van zijn vader | Een zoon van Lot. Hedendaags wordt Moab als een deel van Jordanië gezien. |
| Hagarenen, Hagrieten | Vluchtelingen | Men vermoedt dat dit nakomelingen van Hagar waren. Hoewel Hagar van Egyptische afkomst was, wordt hier niet Egypte bedoeld, maar waarschijnlijk het Aramese deel van Syrië. Een andere verklaring is dat de Hagrieten migreerden van de Middellandse zee naar Europa en de voorouders waren van de Hongaren en de bewoners van Sardinië. Een derde veronderstelling is dat het handelaren waren die Gur, Gar, en Gurjars werden genoemd. Zij migreerden van de Nijlvallei naar o.m. Pakistan, India, en Anatolia. |
| Gebal | Berg, bergland, grens | Gebal is een havenstad van de Feniciërs. Maar hier kan ook een bergachtige regio ten zuiden van de Dode Zee worden bedoeld. Dat is dus een deel van het erfgebied van Edom. Het woord is afgeleid van: grens, inperken, grenzen stellen. Zephyr geeft geen hedendaagse aanduiding van Gebal. |
| Ammon | Van een stam, groot volk | Een zoon van Lot. Hedendaags wordt Ammon als een deel van Jordanië gezien. |
| Amalek | Valleibewoner | Zephyr noemt de Palestijnen van de Westbank en van Gaza Amalekieten. Ze representeren volgens hem de diverse hedendaagse terroristische organisaties zoals Hamas en Hezbollah. |
| Filistea | Zwervers, tijdelijke bewoners, vreemdelingen | Andere vertalingen geven Palestina weer. Evenals de Amalekieten ziet Zephyr de Palestijnen van de Westbank en Gaza als nakomelingen van Filistea. |
| Tyrus | Rots | Stad van de Feniciërs. Zephyr geeft geen hedendaagse aanduiding. |
| Assyrië | Een stap vooruit, heilbrengend | Afkomstig uit Mesopotamië. Assur was hun hoofdstad, vernoemd naar de oppergod van het Assyrische pantheon. Zephyr verbindt Assyrië met de Hethieten die ooit naar Duitsland migreerden. |
| Lot | Bedekking, ingewikkeld, verborgen |
Hoe staan de andere namen in hun betekenis in verhouding tot elkaar? In een volgende deel zal ik hier dieper op ingaan.
Anco van Moolenbroek is auteur van het boek “Ezau, hij is Edom”. Hij verzorgt periodiek het Leerhuis op Radio Israël en blogt voor MessiaNieuws.
Geef een reactie