Ondergang Romeinse rijk spannend beschreven

Over de opkomst van het Romeinse rijk is veel geschreven, maar niet over de ondergang ervan. Dit komt deels omdat het onderwerp minder aantrekkelijk is. Maar ook omdat de ondergang van dat rijk minder goed te bepalen valt. Adrian Goldsworthy heeft een poging gewaagd. Hoe deed hij dat?

Westerse naties, zoals de Verenigde Staten van Amerika, willen zich graag voordoen als voortzetters van het Romeinse rijk. Dit is echter onzinnig. Daar komt bij dat het vergelijk alleen wordt gedaan met de glorietijd van de Romeinen. Er worden nauwelijks verbanden gelegd met of lessen getrokken uit hun ondergang. Dat is opmerkelijk.

Boekanalyse
Goldsworthy behoort tot de bekendste Oxford-historici over de klassiek oudheid. Hij doceerde aan diverse universiteiten en heeft al diverse boeken geschreven. Een korte personalia staat op de rechterbinnenflap.

Na een inleidende stukken beschrijft hij Rome’s ondergang in 21 hoofdstukken ingedeeld in drie delen; Crisis, Herstel en Ondergang? De langste hoofdstukken gaan over de Romeinse hoogtijdagen aan het einde van de tweede eeuw (H1), het herstel van het heidendom onder keizer Julianus (H12), de inval van de Hunnen (H17) en de ondergang van het Romeinse Brittania (H18). Het boek eindigt met een besluit en een epiloog.

De lopende tekst is voorzien van landkaarten, tabellen en diagrammen. In het boek is een aparte sectie opgenomen met prachtige kleurenfoto’s. Het boek heeft een chronologisch overzicht, een verklarende woordenlijst, eindnoten (38 pagina’s), een literatuurlijst, een illustratieverantwoording en een zoekregister.

Oorzaak ondergang
De ondergang of verval wordt in de literatuur vaak niet onderkend en/of worden beweringen gedaan over allerlei externe factoren, zoals de invasie van allerlei heidense groeperingen, waar Goldsworthy uitgebreid op in gaat. Juist het ontbreken van een algemeen aanvaarde, duidelijke verklaring voor de ondergang was aanleiding voor het schrijven van dit boek.

Volgens Goldsworthy was er een identificeerbare ondergang die te wijten zouden zijn aan centrale factoren, namelijk inwendig verval en een falend politiek systeem. Ook deed de komst van het christelijke geloof de menselijke rede verstommen. Om die ondergang volledig te begrijpen zou inzicht nodig zijn in de klassieke wereld.

Hij stelt vast dat de ondergang veel trager verliep dan voor de hand ligt en dat wat op diens puinhopen opkwam (het christelijke Europa) nogal primitief was.

Evaluatie
Dit is een buitengewoon interessante beschrijving van de eindfase van het Romeinse rijk dat ook nog eens heel spannend en toegankelijk is geschreven. De hoofdaandacht van dit boek gaat uit naar de ondergang van het West-Romeinse rijk, wat volgens Goldsworthy aan het einde van de tweede eeuw begon. Hij beschrijft ook hoe het nog zo’n 1000 jaar verder ging met het Oost-Romeinse rijk (vooral H20-21).

Goldsworthy benadrukt enkele belangrijke lessen voor vandaag, zoals dat succes en kracht eindig zijn en dat voortbestaan van beschavingen niet verzekerd is.

Dit boek is gedrukt in kleine letters, dus met een hoge informatiedichtheid per pagina. Een must have voor geïnteresseerden in Romeinse geschiedenis.


Goldsworthy, A., De ondergang van Rome. 2021, Omniboek, Utrecht, 518 pagina’s, € 29,99, ISBN: 9789401918671.