Overlevingsgeschiedenis van Drentse Joden

Nogal wat Joden ontdekte na de Tweede Wereldoorlog dat ze de enige of een van de weinige overlevenden waren van hun familie. Dat onderwerp staat centraal in het biografische boek van Niek van der Oord over Leida van Tijn getiteld ‘Alleen uit de oorlog’. Hoe is het beschreven?

Boekanalyse
Van der Oord schreef diverse boeken en was journalist. Hij is voorzitter van de stichting Joodse werkkampen. Het gerecenseerde boek gaat over Joden in de stad Assen, waarvan hij afstamt. Aanleiding van dit boek was het uitkomen van de biografie over de commandant van Westerbork, Albert Gemmeker (Balans: 2019).

Na een voorwoord wordt het leven van (A)Leida beschreven in 33 hoofdstukken gevolgd door een nawoord. In het boek is een kaart van Frankrijk in de Tweede Wereldoorlog opgenomen en zwartwit foto’s. Ook heeft het een apart fotokatern met foto’s. Het boek sluit af met een dankwoord, eindnoten, een personenregister en een fotoverantwoording.

Het boek is samengesteld op basis van interviews, brieven en andere bronnen. Het toont de schaduw van de holocaust op de overlevenden van de oorlog, maar ook op de volgende generaties. Een deel van het boek beschrijft de zoektocht van Hélène Wolf, Leida’s dochter, naar de oorlogsgeschiedenis van haar moeder.

Toch onvrij in Vichi Frankrijk
Na de beschrijving van de voorgeschiedenis, zoals haar huwelijk met Salo(mon) Boekbinder (H1-9), gaat het over hun vlucht naar het ‘vrij’ gewaande Frankrijk van Vichi. Ze worden gearresteerd en raken elkaar kwijt. Leida weet te vluchten en onder te duiken op een boerderij in de Jura. Ze wist niet dat Salo naar Sobibor was gedeporteerd.

Op 8 september 1943 vallen de Duitsers ook Vichi Frankrijk binnen. Ze komen ook naar de boerderij waar Leida is, maar stellen niets verdachtst vast. In augustus 1944 bevrijden de geallieerden het gebied waar Leida is. Enkele maanden later ontvangt ze het bericht dat heel haar familie niet meer leeft. Hoe nu alleen verder…?

Evaluatie
Dit is een meeslepende en dramatische biografie, waarin naast het leven van de hoofdpersoon ook dat van diverse andere Drentse Joden wordt belicht. Soms wijdt Van der Oord nogal uit over deze anderen om dan weer terug te keren bij de geschiedenis van Leida.

De eerste drie hoofdstukken gaan over een speurtocht van dochter Hélène naar de plek in Frankrijk waar haar moeder Salo kwijtraakte om te zien of daar nog tastbare zaken van bestaan. Opvallend is dat er weinig of niets bekend is bij de plaatselijke bevolking. Ook niet over hoe slecht de Vichi-regering met de Joodse vluchtelingen omging. Tegenwoordig is bekend dat die volledig op de hand van de Duitsers was (collaboratie).

Opvallend is dat deze Joden, net als de bekende familie Frank uit Amsterdam, eerder buiten de Joodse godsdienst stonden. Zo handelde de familie van Tijn in varkens en werkten op Sjabbat. De Duitsers onderscheidde dat niet.

Dit boek wordt aangeraden.


Oord, N. van der, Alleen uit de oorlog. De eeuwige schaduw van de Holocaust. 2023, Omniboek, Utrecht, 224 pagina’s, € 22,50, ISBN:9789401919685.