Vermeende Pésachvervulling getoetst

De manier waarop de Here Jezus Zich openbaarde was onverwacht. Pas naderhand is door interpretatie daarover van alles gesteld. Hoe zit dat met Zijn verband met het centrale Bijbelse Pésachfeest? Is dat juist geïnterpreteerd?

Pésach is het centrale Bijbelse feest voor Gods volk[1]. Het herdenkt de verlossing van dat volk uit Mitsrajim (Egypte) door God via Mosjéh (Mozes). Deze verlossing was bedoeld om de Landsbelofte aan de aartsvaderen te vervullen (Ex 3:8)[2]. Het begon met de Uittocht uit Mitsrajim, dat een gevolg was van Gods verschrikkelijke plagen over dat land en diens bevolking.

Het christelijke Paasfeest lijkt met Pésach te maken te hebben, maar heeft een wezenlijk andere invulling. Het is het Bijbelse Pésachfeest gaan overstemmen. Dit houdt verband met Vervangingstheorieën[3] en het verwerpen van de Torah van Mosjéh. In dat feest gaat het vooral om de opwekking van de Here Jezus uit de dood. Maar is die overstemming Bijbels?

Woordstudie
Het woord Pésach komt van de werkwoordstam pasach – passeren / voorbijgaan aan / overslaan / apart zetten / overspringen. Toegepast op de Uittocht staat het in verband met de meest verschrikkelijke plaag die God over Mitsrajim bracht. Hij trok daartoe Zelf door dat land om al het eerstgeborene dood te slaan (Ex 12:23).

Pasach komt in de Bijbel ook in andere situaties voor, zoals het op twee gedachten hinken (verdeelde gedachten hebben; 1 K 18:26), kreupel worden (2 S 4:4) en iets uitsparen (voorkomen) voor een ramp (Is 31:5).

Vermeende verbanden tussen Pésach en de Here Jezus
De christenheid probeert de Here Jezus in te lezen in de Tenach (Oude Testament), omdat Hij daarin alleen verborgen voorkomt[4]. Enkele voorbeelden van verbanden die de christelijke traditie legt, maar die elkaar onderling uitsluiten:

• Hij zou de Engel[5] zijn geweest die de tiende plaag voltrok
Dit komt van de vaak aangenomen associatie van de Here Jezus met de Engel Gods. In de Pésachbeschrijving staat echter niets over een engel. Hem zien als engel is ook uiterst problematisch met de consequente Bijbellezing.

Zo trad de engel Gods op terwijl de Here Jezus al Mens was geworden (Mt 2:13). Ook is een engel een schepsel en dus beperkt. Ze kunnen als niet-fysieke geesten geen fysiek mens worden. Dat zou ook onzinnig zijn, want ze hebben niet de fysieke, stoffelijke wereld, maar de hemel als thuisbasis.

Gods Pésachoptreden direct in verband brengen met de Here Jezus, betekent dat doodslaan van de eerstgeborene (en de eerdere plagen) toegevoegd moet worden aan het beeld van de Here Jezus. Blijkbaar heeft Hij Zich niet hevig verzet daartegen, maar er volledig mee ingestemd.

Er is dan geen reden om vast te houden aan het latente Marcionisme[6] alsof de Here Jezus een meningsverandering van God vertegenwoordigt of zelfs een nieuwe Godsopenbaring.

• Zijn offer zou het Pésachoffer vervullen
Gods volk werd, om de Pésach te laten slagen, opgedragen bepaalde handelingen te verrichten. Ze moesten een offerdier slachten dat aan bepaalde eisen voldeed, dat op een speciale wijze bereiden en op een bepaalde manier eten samen met ander speciaal voedsel. Deze maaltijd is Isra‘El elk jaar aan het begin van het Pésachfeest blijven houden. Het is ook de maaltijd die de Here Jezus voor het laatst met Zijn talmoediem (leerlingen) hield. Deze maaltijd is een christelijke herdenkingsmaaltijd[7] geworden (1 Cor 11:25).

Deze Pésachhandelingen waren Gods toets van Isra‘Els godsdienstige gehoorzaamheid aan Hem. Het moest samengaan met een bepaalde persoonlijke instelling. Ze moesten (in gedachte en daad) klaar voor vertrek het Pésachmaal eten. Maar het bewijs van gehoorzaamheid dat God wilde zien was het bloed van het dieroffer aan de deurposten van elke woning van de Isra‘Eliem.

De christenheid heeft, deels gebaseerd op de Bijbel (1 Cor 5:7), het offer van de Here Jezus in direct verband gebracht met het dieroffer voor de Pésach. Vooral de benaming ‘lam’ wordt daarbij van groot belang geacht. Echter, in het Bijbelboek Exodus wordt dat nergens genoemd[8].

Probleem met dit directe verband met de Here Jezus is dat het Pésachoffer er niet mee te vergelijken valt. Het is geen zondoffer[9] maar een wijdingsoffer, waarmee de Isra‘Eliem zich verbonden aan Gods wil om hen uit Mitsrajim te leiden. Toen de Here Jezus Zichzelf als offer aan God opdroeg, was die Uittocht al eeuwen een historisch feit. Het Pésachoffer is een uniek, eenmalig offer dat dus niet verder te vervullen is[10].

• Hij zou in verband staan met de dood van de eerstgeborene
Pésach gaat erover dat God al het mannelijke eerstgeborene doodt. Het laat zien dat Hij de Eigenaar is van het leven. Hij heeft daarom het recht dit te doen (Jb 1:21). Adam is de eerste mens en daarom staat deze doodstraf over de inwoners van Mitsrajim, waarvan Pésach Gods volk verloste, in verband met Adam. Net als Adam waren de farao en de inwoners van zijn rijk tegen God weerspannig.

Als er een verband wordt gelegd met de eerstgeborenen in Mitsrajim en de Here Jezus, dan zou Hij ook in verband staan met hun goddeloosheid. Zo gesteld wordt dat verband met de Here Jezus onaannemelijk. Maar bovenal is het nogal ongepast, maar vooral irrelevant, om de Here Jezus als ‘eerstgeboren’ op te vatten als Hij ook wordt voorgesteld God Zelf te zijn.

Toch wordt Hij ‘eerstgeborene’ genoemd in de Bijbel (Lk 2:7; Col 1:15). Alles wijst er dus op dat ‘eerstgeboorte’ in Zijn geval anders[11] moet worden opgevat. Deze logica ontgaat de meeste gelovigen echter.

Daar komt nog bij dat Isra‘Els voorbijgang aan die straf van Mitsrajim eigenlijk maar gedeeltelijk is. Exodus 13 behandelt namelijk bepalingen over Isra‘Els eerstgeborenen. Zij bleven dan wel in leven als de Isra‘Eliem de Pésachbepalingen nauwgezet uitvoerden, maar hun eerstgeborenen werden wel Gods bijzondere bezit. Ze moeten losgekocht worden.

Dat zou niet alleen gelden voor de generatie die de Uittocht meemaakte, maar voor alle opvolgende generaties van Gods volk tot op vandaag. Iets wat niet van toepassing was voor Mitsrajim. Daarom moest vanaf dat moment ook elk jaar opnieuw het Pésach met diens speciaal voedsel een week lang gevierd worden. Het zou Gods volk eeuwig markeren.

Contextueel vergelijk
De context van het Pésachverhaal laat eigenlijk nauwelijks directe verbanden of parallellen zien met die van het levenseinde van de Here Jezus op aarde. Ten tijde van de voorbereidingen voor het Pésachfeest in de eerste eeuw komt de Here Jezus naar Jeroesjalajim (Jeruzalem). Een stad die in de tijd van de Uittocht nog een stad in Kena’an (Kanaän) was.

Hij leefde in het beloofde Land, terwijl Zijn volk Isra‘El er al eeuwen woonde. Ze waren eigenaars van het Land, hoewel bezet door de Romeinen. In de dagen van de Here Jezus was er geen onderdrukking van het hele volk Isra‘El. Ze leefden in hun eigen Land in relatieve vrijheid.

De Here Jezus bracht met Zijn terechtstelling en dood, in tegenstelling tot Mosjéh, geen verlossing van een fysieke onderdrukking[12]. Er waren geen 10 plagen in verband met Zijn levenseinde. Hij werd niet gevangen door heidenen, maar door de Isra‘Elitische Hoge Raad. Die laatste veroordeelden Hem (Mt 26:66; Mc 14:64; John 19:7).

De Zelfopoffering van de Here Jezus ter verzoening van de spirituele val van de mens Adam (Gn 3:17; 1 Cor 15:22) leidde niet tot een verandering van de mensheid of het nodige spirituele herstel van de schepping. Sterker, Zijn marteldood werd en wordt door de meeste mensen gezien als een afgang en als bewijs dat Hij nooit een gezant van God geweest kan zijn. Het is ook een van de meest ‘zwakke’ elementen van de Nieuwe Verbondsleer.

Maar Zijn opwekking uit de dood is het ‘zwakste’ element van de Nieuwe Verbondsleer gebleken. Zelfs veel gelovigen kunnen dat niet als waargebeurd zien en er alleen een geestelijke betekenis van afleiden. Maar dit voortreffelijke wonder van God zou juist opgevat moeten worden als bevestiging dat de Here Jezus van God gezonden was en Zijn opdracht had volbracht.

Na Zijn terechtstelling en dood volgde er geen Uittocht van Isra‘El. Zijn Hemelvaart bewijst opnieuw dat God Hem had gezonden. God haalde Hem terug naar Zijn thuisbasis. Hij was van oorsprong geen mens.

Maar al deze gebeurtenissen van de beëindiging van Zijn levensopdracht hebben geen direct verband[13] met Pésach. Dit probleem wordt ook al eeuwen in de christenheid ingezien en daarom vervalt het in steeds verder verfijndere vormen van allegorie en het uitwerken van allerlei indirecte verbanden tot op de huidige dag. Tot op het punt dat het helaas zelfs belachelijk, bespottelijk en lasterlijk is geworden. Dit artikel is bedoeld als Joods-christelijke / Isra‘Elitische correctie.

Werkelijke redenen
De vraag blijft open waarom de eindvervulling van de opdracht van de Here Jezus op aarde plaatsvond in de Pésachtijd? Was dit toeval of samenloop van omstandigheden?

Op de eerste plaats is het uitgekiend. Pésach is immers het centrale feest van het bestaan van Gods volk. Dit volk dat verder op weg ging om de vervulling te zien van diens roeping. Isra‘El werd een godsdienstige natie door de vervulling van de Landbelofte.

Deze vervulling heeft echter een diepere betekenis: de juiste spirituele verhouding tot God ontwikkelen. Maar die verhouding was sinds Adams afval van God niet slechts verstoord, maar kapot. Om dat te herstellen kwam de Here Jezus naar de aarde en daarom wordt Hij de Laatste (of beter: nieuwe) Adam genoemd. Hij ging uiteindelijk naar Jeroesjalajim op een moment dat veel Isra‘Eliem ervan getuige konden zijn.

Ten tweede is er de nog belangrijkere reden dat het leven van de Here Jezus op aarde moest eindigen in Zijn offer. Was dat gebeurt op een doordeweekse dag ergens in het jaar, dan had Isra‘El achteraf kunnen zeggen dat ze niet konden weten wat bij God werd verkregen door Zijn levenseinde.

Ten laatste, de klap op de vuurpijl, is er de reden dat Pésach staat voor het heil dat God aan Zijn volk schenkt en Zijn trouw aan de beloften aan Isra‘El. Het zenden van de Here Jezus staat voor beiden zaken. Namelijk het heil dat God eerder had aangekondigd om Zijn Verbond weer te kunnen vernieuwen[14]. Een voorbeeld van beloftevervulling is die om via het huis van Dawied (David), waaraan de Here Jezus werd geboren, Zijn heil te brengen aan Isra‘El.

Het sterven en de opwekking van de Here Jezus ten tijde van het Pésachfeest staan dus op zichzelf. Het is onderdeel geworden van het Pésach voor Zijn talmoediem in plaats dat het Pésach erdoor zou zijn vervangen/vervallen. Dat zou Gods bevel om het Pésachfeest te vieren overtreden.

Belangrijk is dat de Here Jezus een element aanbracht in de Pésachmaaltijd die vanaf toen regelmatig door het jaar heen gehouden wordt door Zijn volgelingen tot op deze dag. Daardoor staat Pésach het hele jaar door centraal en niet slechts op diens vaste tijde bij volle maan in het voorjaar.

Eindtijdbetekenis Pésach
Afsluitend moet nog gewezen worden op de reden waarom Pésach zo centraal staat in de Bijbelse godsdienst. De geschiedenis van Isra‘Els verlossing uit Mitsrajim, bedoeld als vervulling van de Landsbelofte, staat in verband met de Eindtijd. Wat toen in ‘het klein’ gebeurde, zal in ‘het groot’ gaan gebeuren.

Vandaag verblijft Gods volk onder de heidenen, zoals Isra‘El toen in Mitsrajim. Zoals farao Isra‘El ging verdrukken, zo is ook een verdrukking van Gods volk door de antichrist voorzegt (Mt 24:21). Alleen zal dan die verdrukking wereldwijd zijn. Opnieuw zal God dan Zijn volk daaruit verlossen, waarbij Hij de verdrukkers met plagen zal slaan.

Gods definitieve plaag zal zich dan niet beperken tot het eerstgeborene van Mitsrajim, maar zal zich richten tegen heel de mensheid met Zijn eindoordeel. Zo’n alomvattend oordeel van God kan niets anders betekenen dan het voorzegde einde van de schepping.

Het kleine Land dat de Uittochtbestemming van Isra‘El was, zal in dat perspectief staan voor de nieuwe fysieke wereld. Het kleine Isra‘El dat toen Gods volk vertegenwoordigde, zal dan vertegenwoordigd worden door bevolking van de nieuwe wereld.

Kortom, deze eindtijdsbetekenis toont dat de algemene, indirecte betekenis van Pésach niet definitief door het levenseinde van de Here Jezus is vervuld, maar dat dit nog in het verschiet ligt.

+++
[1] Gods volk is vanuit Gods perspectief is niet hetzelfde als Isra‘El of de christenheid.
[2] Daardoor wordt gedacht dat Pésach alleen van toepassing zou zijn op Isra‘El, maar God schrijft Bijbelse geschiedenis waarin Hij die natie een eigen plaats heeft gegeven. Maar Pésach ging vooraf aan de vorming van die natie. Het is dus van toepassing op heel Gods volk.
[3] De christenheid zou de plaats van Isra‘El hebben overgenomen.
[4] Inlezen is echter wat anders dan het verborgen aanwezig zijn aantonen. Inlezen is toevoegen. Het wordt gedaan ondanks dat dit expliciet verboden is en afdoet aan de betrouwbaarheid van de christelijke leer.
[5] Gelovigen kunnen zich niet voorstellen dat God, de Vader, Zelf op aarde zou kunnen komen. Het ligt dan voor de hand om te veronderstellen dat Hij Zijn daden op aarde aan engelen delegeert. Maar dit conflicteert met de gebeurtenissen in de Bijbel waar expliciet engelen worden genoemd. In de Bijbel zij er wel gebeurtenissen aan te wijzen waar Gods Persoonlijke daden en die van engelen diffuus zijn of in elkaar over schijnen te gaan (Bijvoorbeeld: Ex 3:2 en 4).
[6] De christelijke leraar Marcion (2de eeuw) beweerde dat Gods optreden in de Tenach tegengesteld was aan die van de Here Jezus. Hij concludeerde dat in de Tenach niet het optreden van de Bijbelse God is beschreven, maar van satan.
[7] In sommige christelijke denominaties wordt ten onrechte verondersteld dat het een heilige instelling (sacrament) is die eigen heil en vergeving van zonden zou geven.
[8] Daar wordt het algemene woord séh – slachtdier/dieroffer gebruikt, wat staat voor een dier uit het kleinvee.
[9] Het offer van de Here Jezus wordt echter meestal opgevat als offer voor de persoonlijke zonde (van de mensheid). Feitelijk ging het echter om een verzoeningsoffer, nodig door de overtreding van Gods verbod door Adam, de eerste mens.
[10] Deze eigenschap is op zichzelf wel een overeenkomst met het offer van de Here Jezus. Maar niet inhoudelijk.
[11] Op een niet-fysieke wijze, maar geestelijke wijze.
[12] De spirituele verlossing die de Here Jezus heeft volbracht is grotendeels ‘onzichtbaar’. Hij is behaald bij God en krijgt diens beslag in de spirituele sfeer.
[13] Natuurlijk is er wel het indirecte, algemene, spirituele verband van het voorbijgaan (pasach) van Gods oordeel over de wereld aan Gods volk.
[14] Als gevolg van Zijn lijden, sterven en opwekking. Maar ook die Verbondsvernieuwing is er volgens de Bijbel een die weer opgevolgd gaat worden door een verdere vernieuwing.