Wat is besnijden?

De meeste mensen gaan ervan uit dat besnijden een gebruik is in de Joodse godsdienst. Sommigen weten dat het ook een gebruik is in de Islam. Toch weten maar weinig mensen dat nogal wat mannen om medische of hygiëne redenen zijn besneden. Bijna niemand weet dat het van oorsprong door heidenen werd toegepast. Wat staat erover in de Bijbel?

Besnijden is het volledig verwijderen van de voorhuid van het geslachtsdeel van de man. Het wordt om verschillende redenen gedaan, maar in de Bijbel staat dat God er ook opdracht toe gaf. Toch is het geen gebruik onder christenen. Hoe komt dat?

Woordstudie
Het Hebreeuwse werkwoord moel (besnijden) komt 32* keer voor in de Bijbel. Besnijden staat in direct verband met het Hebreeuwse woord ’orlah – voorhuid/onbesnedenheid en het woord ’arel – een heiden zijn/een voorhuid hebben[1]. Dit woord komt van de werkwoordstam ’aral – onbesneden zijn/godsdienstig ongepast zijn[2].

In het Grieks wordt besnijden aangegeven met het woord peritome (rondsnijden) en aanverwante woorden. Besnijden wordt in het Nieuwe Testament vaker genoemd dan in het Oude. Dat is opvallend. Het gaat ook tegen de gedachte in dat het voor christenen geen relevant onderwerp zou zijn. Zij beseffen meestal niet dat besnijdenis zelfs de aanleiding was voor de eerste officiële vergadering van alle apostelen na de uitstorting van de Heilige Geest (Hnd 15).

Redenen voor besnijdenis
Als er een afwijking is aan het mannelijke geslachtsdeel of uit voorzorg voor mogelijke complicaties wordt de voorhuid aangepast. Bijvoorbeeld als een voorhuid te klein is en pijn optreedt. Mannen laten zich ook besnijden om redenen van hygiëne. Verondersteld wordt dat besnijden de kans op ziekten, zoals kanker, verminderd. Door een medische ingreep wordt dan de voorhuid geheel of gedeeltelijk verwijderd. Dit gebeurde al in de Oudheid.

Besnijden kan ook een (verplicht) religieus of godsdienstig gebruik zijn. Zo werd Abraham door God bevolen zichzelf en alle mannen in zijn kamp te besnijden (Gn 17:23). God maakte de besnijdenis vast onderdeel en het teken van de verbondsrelatie met Hem. Elk mannelijk kind moest daarna op de achtste dag na de bevalling besneden worden (Gn 17:12). Dit godsdienstige besnijden is een feestelijkheid voor de ouders en hun familie.

Oorsprong
Veel mensen denken dat een besnedene altijd een Jood is. Maar dat is een misvatting[3]. Maar zelfs Joden denken dat het ermee te maken heeft. Ook de Joden in dagen van de Here Jezus. Hij bracht hen echter in herinnering dat de besnijdenis niet aan Mozes was opgedragen, maar dat Mozes slechts een eerder bevel van God herhaalde (Lv 12:3; John 7:22).

Het Hebreeuwse woord ‘ot (Gn 17:11), het blijvende teken van de besnijdenis, staat ook voor herinnering en onderscheidingsteken. Het was dus een teken aan het lichaam van de gelovige man waaraan te zien was dat hij in de verbondsrelatie met God was. Maar Abraham, aan wie God al eerste besnijden opdroeg, was geen Israëliet, maar een Hebreeër[4], die vader van vele natiën (Hebreeuws gojim; Gn 17:4, 6, 16) zou worden.

Het feit dat bijna de helft van het aantal keren (14*) dat besnijden in de Bijbel genoemd wordt in het boek Genesis is, wijst erop dat de oorsprong van besnijden ver voor de tijd ligt dat Israël een natie werd bij de berg Horeb (Ex 19:6).

Verbondsteken
Besnijdenis is het teken van Gods verbond met Abraham, net zoals de regenboog dat is voor Gods verbond met de aarde en alle schepselen (Gn 9:13)[5]. Een verbondsteken vertegenwoordigt het gehele verbond. Maar de besnijdenis is echter ook een bepaling binnen Gods verbond geworden[6]. Dat betekent dat het zowel een algemeen als een bijzonder gegeven is. Dat is de verklaring van verwarring over het besnijden. Het algemene gegeven geldt voor Gods volk, dat als geheel in Zijn verbond is.

Alleen, Gods volk is verstrooid. Het heeft de centrale instellingen, zoals een Land, een Tempel of een godsdienstig staatsverband dat Israël werd genoemd, verloren. Tot wanneer deze centrale instellingen weer zijn ingesteld (door de Messias) is alleen het bijzondere gegeven van de besnijdenis van kracht. Dat bijzondere gegeven betreft elke individuele gelovige man die toetreedt tot Gods verbond. Hij moet de verplichting om zijn zoon (en zichzelf) te laten besnijden overwegen[7].

Omdat de besnijdenis heel Gods Verbond en al diens voorwaarden vertegenwoordigt moet diegene die laat besnijden ook beseffen welke ‘last’ (Torahnavolging) dat meteen met zich meebrengt (Gal 5:3). De apostelen stelden het echter niet als voorwaarde bij toetreding tot het Nieuwe Verbond, in tegenstelling tot wat gangbaar is in het Jodendom. Zij wilde de niet-Joden[8] de tijd gunnen om aan de Verbondsvoorwaarden te wennen door bij toetreding slechts enkele startbepalingen aan hen op te leggen afgeleid van de 10 Woorden (Ex 20:1-17).

Vervanging
Sommige christenen besnijden zich niet, omdat ze denken dat de waterdoop het heeft vervangen. Maar in de Bijbel wordt de waterdoop niet als verbondsteken ingesteld[9] en ook niet in verband gebracht met het gebod op besnijden. De waterdoop is ook geen blijvend teken aan het lichaam[10]. Het specifieke, enige verbondsteken van het Nieuwe Verbond is de vervulling met de Heilige Geest[11].

Nergens staat in de Bijbel dat de besnijdenis niet langer nodig zou zijn of door een ander teken is vervangen. Er bestaat geen competitie tussen Verbondstekens, alsof het ene teken superieur zou zijn aan het ander. Feit is wel dat er maar één Verbond van kracht is: het Nieuwe Verbond. Maar in de Bijbel omvat elk Verbond dat God op een bepaald moment sloot[12] Zijn voorafgaande Verbond. Immens, nog steeds geldt de regenboog als teken van Gods verbond met Noach. Evenzo, geldt de besnijdenis nog steeds als teken van Gods verbond met Abraham[13]. De vervulling met de Heilige Geest bevestigt dat juist.

Oneigenlijke besnijdenis
Besnijden wordt ook gedaan om verkeerde religieuze redenen, zoals initiatie (volwassenwording) en/of toetreding tot een religieuze/godsdienstige groep[14]. In sommige samenlevingen wordt een man pas als volwaardig lid van de gemeenschap aanvaard nadat een bepaalde initiatie of regel van toetreding wordt volbracht. Omdat de besnijdenis erg pijnlijk kan zijn zonder verdoving wordt dit als bewijs van kracht en sterkte gezien[15].

Er zijn ook groeperingen[16] die vermoeden tot (de 10-stammen van) Israël te behoren en zich daarom laten besnijden. Dan zijn er ook nog die de besnijdenis als voorwaarde zien om toegang te krijgen tot het eeuwige leven.

Een afwijkende vorm van besnijden is dat wat Vrouwenbesnijdenis[17] wordt genoemd[18] en ook als religieus gebruik wordt toegepast.

Oneigenlijke besnijdenissen zijn gebaseerd op kromme veronderstellingen. In het NT wordt zulk besnijden verworpen (Gal 5:2).

Verborgen verbondsteken
De besnijdenis is verborgen op een heel intieme plek. Waarom? Voor de hand ligt om dit in verband te brengen met seksualiteit. Sommigen stellen dat de besnijdenis een argument is om aan te nemen dat God seksualiteit afwijst of als zondig beoordeeld. Er zijn er ook die het vermoeden hebben dat de besnijdenis iets zegt over specifieke bepalingen over seksualiteit. Maar zulke veronderstellingen worden echter niet in de Bijbel bevestigd.

Waarom dan die ingreep op het mannelijke geslachtsdeel? Het menselijke lichaam behoort God toe en het is dan niet vreemd dat God daarop een onderscheidingsteken geplaatst wil hebben. Het Hebreeuwse woord moel staat in verband met de werkwoordstam dat ‘voorzijde’ betekent. Het verbondsteken moet dus aan de voorzijde van de gelovige aangebracht worden. Maar dan blijft het toch onzichtbaar in het dagelijkse leven. Voor de ander wel, maar de besnedene zal dagelijks zijn geslachtsdeel zien en zijn besnedenheid herinnert aan de verbondsrelatie met God.

Maar waarom ontvang alleen een gelovige man dit verbondsteken en niet de gelovige vrouw? Dit laat zien dat mannen in de Schepping de initiële plaats innemen. De eerste mens Adam was een man en het is ook een man die binnentreedt bij de vrouw om de natuurlijke conceptie tot stand te brengen. Dat brengt de aandacht weer terug bij seksualiteit. Waarschijnlijk de sterkste drift van de individuele mens[19]. God wil van aanvang aan dat de mens leert diens driften te beheersen (Gn 4:7). Het is dan niet vreemd dat dit door de besnijdenis in verband wordt gebracht met Gods verbond. Dat wil zeggen dat deze drift niet gevoed maar gemeden moet worden, maar op het moment dat eraan toegegeven wordt wijst de besnedenheid erop dat dit onder Gods Verbondsvoorwaarden moet plaatsvinden. In die zin is de besnijdenis ook een veiligheidsdoel. Om vragen te stellen over seksualiteit.

Gezondheid
Besnijdenis wordt in de Bijbel in verband gebracht met geestelijke gezondheid (John 7:23). Het is immers het doen van een bepaling die God bevolen heeft, maar ook nog eens de uitdrukking van tot het geheel van Gods Verbond toegetreden zijn. Zo iemand zal zeker gezegend worden en in die zin treedt er een geestelijk helende en gezond makende werking op.

Het is echter een ernstige vergissing om door het doen van enige bepaling van God, dus ook van besnijden, fysieke gezondheid te zoeken. Immers, God eren en dienen om persoonlijk gewin is boosaardig en gaat lijnrecht in tegen Gods wil. Zichzelf zoeken in de Bijbelse godsdienst is Godlastering. Zeker als dit over een lange periode plaatsvindt.

Dat mannen ervoor kiezen zich om gezondheidsreden te laten besnijden is een keuze die los staat van de Bijbelse godsdienst. Evenzo kan een besnijdenis om medische redenen niet gelden als een besnijdenis in godsdienstige zin.

Besnijden van het hart
In de Bijbel wordt aan besnijden een diepere betekenis gegeven, dat complementair is aan de fysieke besnijdenis: de hartsbesnijdenis (Dt 30:6). De voorhuid wordt hier dus het symbool van weerspannigheid tegen God (Dt 10:16). Weerspannigheid die niet zozeer in de fysieke voorhuid zit, maar in een hartsgezindheid. Beiden zijn dus nodig: fysieke én gezindheidsbesnijdenis (Jr 9:25-26).

Sommige denken dat de besnijdenis van hart te maken heeft met de vervulling van de Heilige Geest en dat de hartsbesnijdenis de fysieke besnijdenis overstijgt of vervangt, maar dat zijn vergissingen. In de Bijbel wordt namelijk steevast gesteld dat net als de fysieke besnijdenis ook de hartsbesnijdenis een geloofsdaad is. De mens moet dat zelf doen. Het mag duidelijk zijn dat geen mens, zelfs niet de Here Jezus, de Heilige Geest kan dwingen iets voor hen te doen, zoals die mens vervullen. Geloven is immers betekenisloos en irrelevant zonder daden van gelovigen die God behagen.

+++
[1] Betekent ook wel niet-Israëliet of iemand (Israëliet of niet) die buiten Gods verbond staat. Een negatieve betekenis dus.
[2] Een gelovige die zich opzettelijk niet besnijdt, terwijl hij onder de toetreders van Gods verbond leeft, moet worden uitgeworpen (Gn 17:14) en heeft geen toegang tot de dienst aan God (Ex 12:48).
[3] Nogal wat Joodse mannen zijn onbesneden.
[4] Een ‘heiden’.
[5] De Verbondsvoorwaarden (Torah) van het Verbond dat Mozes bemiddelde is het teken ervan (Dt 6:8)
[6] In het Sinaïtische verbond.
[7] Wie besneden is moet zich van jongs af aan toeleggen op het verbondsleven.
[8] Jood-zijn hangt echter af van fysieke afstamming. Maar besnijdenis heeft niets met afstamming te maken, maar met Verbond. Daarom geldt de fysieke besnijdenis voor alle gelovigen (Joods of niet), want elke gelovige is burger van het ene volk van God (Ephesians 2:19).
[9] Waterdoop is het eenmalige Nieuwe Verbondsgebruik dat uitdrukking geeft van het willen laten afsterven van het oude leven als ongelovige en de verwachting te zullen worden opgewekt uit de dood als gelovige. Het vertegenwoordigt ook de geestelijke reiniging die de gelovige ontvangt bij toetreding tot Gods volk.
[10] Besnedenheid is een staat, terwijl de waterdoop naar verbondsdaden verwijst. De waterdoop is niet bedoeld om aan pasgeboren jongetjes te worden bediend maar aan alle gelovigen. Bewust geloof moet dus vooraf gaan aan dit gebruik. Het wordt dus bediend aan volwassenen. Maar besnijden wordt juist in ‘onbewuste’ staat toegepast door het gelovige voorgeslacht.
[11] Veel christenen weten dat niet en dragen dit Verbondsteken ook niet.
[12] Het moment van sluiten van een Verbond maakt dat het enig geldende Verbond.
[13] Daarom is besnijden een gebruik in de Islam.
[14] Waterdoop wordt op dezelfde wijze verkeerd toegepast.
[15] Dit staat in contrast met het feit dat een verbondsteken door God is bevolen. Het is dus geen menselijke instelling of prestatie. Daarom is het ondergaan van een verdoving voor het besnijden evident.
[16] Vooral in Angelsaksische landen.
[17] Verricht om vrouwen van seksuele gevoelens te onthouden om verschillende (religieuze) redenen.
[18] Besnijdenis is een onschadelijk gebruik als merkteken dat God eert. Een ‘vrouwenbesnijdenis’ is echter wel schadelijk en geen religieus merkteken. Het valt dus buiten de kaders van een besnijdenis. Het is niets anders dan het ernstig verminkingen van het vrouwelijke lichaam tegen Gods wil in en dus verwerpelijk en lasterlijk.
[19] In de Bijbel wordt het ‘branden van seksuele begeerte’ genoemd (1 Cor 7:9).