Gedeeltelijke geschiedenis Jodendom

De geschiedenis van het Jodendom daagt uit, omdat het voor een deel in de Bijbel beschreven staat. Maar ook doordat Jodendom verweven raakte met de natiën. Vooral sinds Israëls ballingschappen. Bos, een leraar van het Leidse ‘Joods Studiecentrum’, heeft een gedeelte van die geschiedenis beschreven. Hoe heeft hij dat gedaan?

Aanpak
Het boek heeft vier delen en is ontstaan vanuit cursussen die Bos geeft. Deel 1 beslaat de periode vanaf de herbouw van de Tempel (538 v.Chr.) tot de Bar Kochba opstand (135 n.Chr.); ruim 670 jaar.

Naast geschiedschrijving werkt hij ook thema’s uit, zoals de belangrijkste Joodse sekten en de religieuze literatuur, waarbij hij speciale aandacht besteed aan de Dode Zee rollen.

Deel 2 beslaat de opvolgende periode van de 2de eeuw tot aan 1492; ruim 1300 jaar. Hierin komt ook het rabbinale Jodendom aan de orde, Joodse sekten, zoals de eerste christenen en de Karaieten, en de Islam. Centraal staat de geschiedenis van de Joden in Babylonië en die op het Iberische schiereiland.

Deel 3 beslaat de geschiedenis van de Joden in Engeland, Frankrijk, Duitsland, Italië, Oost-Europa (inclusief Litouwen, Wit-Rusland en Oekraïne) en Nederland tussen de 15de en het einde van de 18de eeuw; ruim 400 jaar. Kabbalistiek en de Chassidiem en hun tegenstanders krijgen aandacht, maar vooral de kerkelijke vervolgingen.

In het laatste deel wordt de periode 18de tot begin 20ste eeuw beschreven. De periode van de opkomst van de Joodse Verlichting (Hebr Haskalah) en de gevolgen ervan voor Joden in Europa, Rusland en Noord-Amerika.

Voortbestaan primair
Westerlingen zullen verbaasd zijn van de inconsistentie in het Jodendom. Zo lieten de rabbijnen aanvankelijk alleen de studie van Torah en Talmoed toe en waren ze wars van zowel filosofie als mystiek. Ze beschouwden beiden gevaarlijk en schadelijk. Toch zijn deze onderling strijdige disciplines uiteindelijk onderdeel geworden van het rabbinale Jodendom. De Joodse geschiedenis toont dus gerichtheid op voortbestaan wat veel pragmatisme vereist.

Evaluatie
Bos heeft zijn chronologische geschiedschrijving van het Jodendom mooi afgewisseld met uitleg over allerlei thematische onderwerpen. Toch draagt het een eigen stempel. Hij is geen theoloog of Bijbelleraar en dat blijkt. Zo gebruikt hij de woorden ‘na-Bijbelse geschiedenis’ in de ondertitel. Daarmee diskwalificeert hij het Nieuwe Testament als onderdeel van de Bijbel.

Hij is niet erg positief over de christenheid, maar positiever over de Islam. Ook valt zijn wat ouderwetse, formele taalgebruik op, hoewel dit went. Bos herhaalt veel zaken, maar beschrijft ze meestal op verschillende manieren. Maar als de lezer even snel wil terugzoeken, dan ontdekt deze dat de Personen- en Zakenregisters nogal summier zijn. Ook is Bos spaarzaam met het noemen van jaartallen.

Opmerkelijk is dat de beschrijving afbreekt aan het begin van de 20ste eeuw. Bos geeft als verklaring dat daarover al veel door anderen is beschreven. Hij vermijdt zo de geschiedschrijving over de Sjoa’ en de Staat Israël. Dit boek wordt aangeraden.


Bos, S.E., Van Ezra tot Herzl, 2400 jaar na-Bijbelse geschiedenis van het Joodse volk. Aspekt, Soesterberg, 2017, 345 pagina’s, € 24,95, ISBN: 9789463381536.