Gods ‘fysieke’ eigenschappen besproken

Bijbels gelovigen zijn er wars van geworden om God enig fysieke eigenschap toe te dichten. Toch staan die wel in de Bijbel. Daar wordt echter steevast overeen gelezen of afgedaan als strikt metaforisch of poëtisch. Francesca Stavrakopoulou gaat in haar boek ‘God. Een anatomisch onderzoek’ juist wel in op die uitdrukkingen. Wat stelt ze vast?

Boekanalyse
Stavrakopoulou is hooglerares oude religies en Hebreeuwse Bijbelgeschiedenis (universiteit Exeter). Ze schreef al veel wetenschappelijk, maar dit is haar eerste boek gericht op een niet-wetenschappelijk lezerspubliek.

Na inleidende gedeelten behandelt ze vanaf de voeten tot aan het hoofd de anatomische delen van goden en God in 19 hoofdstukken verdeeld over vijf delen. De nadruk ligt op de Bijbelse God. De langste hoofdstukken gaan over maag & darmen (H11), heilige handboeken (H15) en horen, zien en voelen (H19). De tekst is voorzien van eindnoten (60 pagina’s) grotendeels bestaande uit broninformatie, maar soms ook achtergrondinformatie. Ze sluit af met een epiloog.

Er is een apart gedeelte met kleurenafbeeldingen opgenomen. Het boek heeft een literatuurlijst, kaarten, een verklarende woordenlijst, illustratieverantwoording en een zoekregister. De gebruikte Bijbelvertaling is de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV21), maar soms wordt een andere vertaling gebruikt.

Moderne theologie
Stavrakopoulou volgt de leidende evolutionaire denktrant in de wetenschap; de Bijbelse godsdienst zou zijn geëvolueerd vanuit Levantijnse (landen aan de oostkust van de middellandse zee) religies. Daarin werden goden voorgesteld met een fysiek lichaam, getrouwd en met veel kinderen. De Isra‘Eliem zouden hun God steeds meer solitair hebben uitgewerkt. Op een zeker moment, onder andere door invloed van de Griekse filosofie, als niet-fysiek/geestelijk, teruggetrokken levend in hogere sferen en Zich amper met mensen bemoeiend.

Stavrakopoulou wilde de Bijbel ontdoen van eeuwenlange Joodse, westerse en christelijke vrome herinterpretatie, dogmatische ketenen en culturele vooringenomenheid. De Bijbel zou volgens haar zijn samengesteld tussen de 8ste en de 2de eeuw BCE in het koninkrijk Judah door “creatieve revisie” van verschillende bestaande verhalen.

Evaluatie
Dit is een heel interessant boek dat goed toegankelijk is geschreven en vrij dicht tegen wat in de Bijbel bedoeld is aan zit. Allerlei fysieke uitdrukkingen over God genoemd in de Bijbel, zoals Zijn Aangezicht, Oog en Rechterarm, worden uitgebreid besproken. Dat laat zien dat wetenschappers kunnen doordringen tot kernzaken, maar toch de Geest missen. Stavrakopoulou stelt namelijk niet in een god te geloven. Op zich ook niet verbazend gezien haar traditionele en soms ook vreemde kijk op de Bijbelse godsdienst.

Helaas zijn moderne opvattingen over het ontstaan en de ontwikkeling van de Bijbelse godsdienst niet zo’n rotsvast gegeven wat moderne wetenschappers, zoals Stavrakopoulou, doen voorkomen. Echte, integere wetenschap rekent met een nuchtere dosis onzekerheid.

Ze wijst terecht op de kromheid dat de komst van de Here Jezus in het fysieke – blijkbaar een Bijbels gegeven – later in de christenheid is weggeredeneerd ten gunste van de aanname (dogma) dat Hij volledig gelijk aan God, de Vader, zou zijn.

Dit boek wordt aangeraden voor de geïnteresseerden.


Stavrakopoulou, F., God. Een anatomisch onderzoek. 2022, Ambo Anthos, Amsterdam, 620 pagina’s, € 39,99, ISBN: 9789026341632.